Çfarë është Gjykata Ndërkombëtare Penale dhe pse po kërkon urdhër-arreste për udhëheqësit e Izraelit dhe Hamasit

Karim Khan tha se ai beson se Kryeministri Netanyahu, Ministri i tij i Mbrojtjes Yoav Gallant dhe tre udhëheqës të Hamasit: Yehia Sinwar, Mohammed Deif dhe Ismail Haniyeh, janë përgjegjës për krime lufte dhe krime kundër njerëzimit në Rripin e Gazës dhe Izrael.

GJNP u krijua në vitin 2002 si gjykatë e përhershme për të ndjekur penalisht individët përgjegjës për mizoritë më të tmerrshme në botë – krimet e luftës, krimet kundër njerëzimit, gjenocidin dhe krimin e agresionit.

Statuti i Romës në bazë të të cilit u krijua GJNP-ja u miratua në vitin 1998 dhe hyri në fuqi kur u ratifikua nga 60 vende më 1 korrik 2002. Asambleja e Përgjithshme e OKB-së votoi pro GJNP-së, por gjykata është e pavarur.

Pa një forcë policore të vetën, GJNP-ja mbështetet tek vendet anëtare për të arrestuar të dyshuarit, gjë që është bërë shpesh pengesë e madhe për ndjekjet penale.

Kryeministri Netanjahu tha muajin e kaluar se Izraeli “nuk do të pranojë kurrë asnjë përpjekje nga kjo gjykatë për të minuar të drejtën e tij të natyrshme për vetëmbrojtje”. Ai tha se ndërsa GJNP-ja nuk do të ndikojë në veprimet e Izraelit, ajo do të “vendoste një precedent të rrezikshëm”.

Çfarë është GJNP-ja?

124 shtetet anëtare të GJNP-së kanë nënshkruar Statutin e Romës. Dhjetra vende nuk e nënshkruan dhe nuk e pranojnë juridiksionin e gjykatës mbi krimet e luftës, gjenocidin dhe krimet e tjera. Ato përfshijnë Izraelin, Shtetet e Bashkuara, Rusinë dhe Kinën.

GJNP-ja vihet në veprim kur vendet nuk janë në gjendje ose nuk dëshirojnë të ndjekin penalisht krimet në territorin e tyre. Izraeli argumenton se ka një sistem gjyqësor funksional. Mosmarrëveshjet mbi aftësinë ose vullnetin e një vendi për të ndjekur penalisht kanë nxitur mosmarrëveshje në të kaluarën midis gjykatës dhe vendeve të veçanta.

Në vitin 2020, Presidenti i atëhershëm amerikan Donald Trump, vendosi sanksione ekonomike dhe udhëtimi ndaj prokurorit të GJNP-së dhe një punonjësi tjetër të lartë të zyrës së prokurorisë. Ata po hetonin trupat dhe zyrtarët e zbulimit amerikan dhe aleatëve për krime të mundshme lufte në Afganistan.

Presidenti Joe Biden, administrata e të cilit ka ofruar mbështetje thelbësore ushtarake dhe politike për ofensivën izraelite në Gazë, i hoqi sanksionet në vitin 2021.

GJNP-ja po kryen aktualisht 17 hetime, ka lëshuar gjithsej 42 urdhër-arreste dhe ka marrë 21 të dyshuar në paraburgim. Gjyqtarët e saj kanë dënuar 10 të dyshuar dhe kanë liruar katër.

Në vitet e para të saj, gjykata u kritikua se u përqendrua tej mase në krimet e kryera në Afrikë, por tani ajo kryen hetime në Azi, Evropë, Lindjen e Mesme dhe Amerikën Latine.

Çfarë marrëdhënie ka GJNP me Izraelin dhe territoret palestineze?

Asambleja e Përgjithshme e Kombeve të Bashkuara e ndryshoi statusin e palestinezëve në vitin 2012 nga një autoritet vëzhgues në OKB në një shtet vëzhgues joanëtar. Kjo hapi rrugën që territoret palestineze të anëtarësoheshin në organizatat ndërkombëtare, përfshirë GJNP-në.

GJNP-ja pranoi “Shtetin e Palestinës” si anëtar në vitin 2015, një vit pasi palestinezët pranuan juridiksionin e gjykatës.

Kryeprokurorja e gjykatës në atë kohë njoftoi në vitin 2021 se ajo po hapte një hetim për krime të mundshme në territorin palestinez. Izraeli shpesh bën akuza për njëanshmëri ndaj OKB-së dhe organeve të tjera ndërkombëtare. Kryeministri Netanjahu e dënoi vendimin si hipokrit dhe antisemitik.

Zoti Khan, kryeprokurori i GJNP-së, vizitoi Ramallahun dhe Izraelin në muajin dhjetor, duke takuar zyrtarë palestinezë dhe familje të izraelitëve të vrarë ose të marrë peng nga militantët e Hamasit në sulmin e 7 tetorit që shkaktoi luftën Izrael-Hamas.

Kryeprokurori Khan i quajti veprimet e Hamasit si “disa prej krimeve më të rënda ndërkombëtare që trondisin ndërgjegjen e njerëzimit, krime për të cilat u krijua GJNP-ja” dhe bëri thirrje për lirimin e menjëhershëm dhe të pakushtëzuar të të gjithë pengjeve.

Çfarë rastesh të tjera ka hapur GJNP-ja?

Vitin e kaluar, gjykata lëshoi urdhër-arrestin për presidentin e Rusisë, Vladimir Putin, për krime lufte, të cilin e akuzon se është personalisht përgjegjës për rrëmbimin e fëmijëve nga Ukraina. Rusia u përgjigj duke lëshuar urdhrat e saj të arrestit për zotin Khan dhe gjyqtarët e GJNP-së.

Udhëheqës të tjerë të lartë të akuzuar nga gjykata përfshijnë udhëheqësin sudanez të larguar nga pushteti Omar al-Bashir me akuzat që përfshijnë gjenocidin në rajonin e Darfurit. Ish-udhëheqësi libian Moammar Gadafi u kap dhe u vra nga rebelët menjëherë pasi GJNP-ja lëshoi një urdhër për arrestimin e tij me akuza të lidhura me shtypjen brutale të protestave antiqeveritare në vitin 2011./ VOA

Top Channel