Ambasadori holandez flet “Shqip”

16/07/2012 00:00

Nga Gërdeci, zgjedhjet e 2009-ës, numërimi në njësinë 5, Kosta Trebicka e deri tek 21 Janari e aktualitetit politik shqiptar. Ambasadori holandez në Tiranë, Henk van den Dool flet në emisonin “Shqip” në Top Channel me gazetaren Rudina Xhunga në një intervistë të rrallë, në intervistën e fundit në Shqipëri.

Rudina Xhunga- Në “Shqip” kemi zgjedhur të ftojmë rrallë ambasadorët, por ju jeni nga ata qe flisni shqip dhe është kënaqësi kjo intervistë…

Ambasadori i Mbretërisë së Vendeve të Ulëta, Henk van den Dool– Rudina,  unë nuk dua që të bëj asnjë koment për kolegët e mi. Por dua të them dicka. Shqipëria është një vend shumë i vecantë për mënyrën se si ju na trajtoni ne ndërkombëtarët. Fakti që unë jam këtu duke dhënë një intervistë për ju, është një gjë shumë e vecantë.  Në Shqipëri, ju keni tendencën që t’i jepni ndërkombëtarëve dhe vëzhguesve të huaj shumë hapësira. Këto katër vitet unë kam patur kontakte me gazetarë dhe kur kam ndjerë se kam dashur të jap një mesazh, unë gjeja një hapësirë për të thënë atë që doja, qoftë në televizion apo median e shkruar. Dhe kjo është një gjë shumë e pazakontë për vendet e tjera. Kjo gjë të bën një personalitet të njohur deri në pikën që kur shkoj të shtunave të bëj pazar në supermarket, njerëzit më njohin. Nuk e kam përjetuar këtë gjë në asnjë vend tjetër ku kam shërbyer, përvec Shqipërisë. Nuk mund të them nëse kjo është dicka e mirë apo e keqe, por është dicka me të cilën duhet të mësohesh. Unë jam hollandez dhe ne kemi traditën dhe reputacionin si njerëz të hapur, direktë, të ndershem, ndonjëherë të vrazhdë në atë që themi, por gjithmonë unë jam përpjekur të jem konstruktiv dhe i besueshëm dhe asnjëherë nuk jam ndjerë i frenuar nga dhënia e intervistave për cështje politike apo jopolitike. Kur iu referohem ndërkombëtarëve të tjerë në Shqipëri, mendoj se gjërat janë të lidhura edhe me personalitetin dhe ndoshta mund të them që është pak a shumë si një restorant. Disa njerëz preferojnë të mos hanë fare nëpër restorante dhe hanë në shtëpi, pastaj ka një grup tjetër që ka dëshirë të shkojë në restorant dhe të bëjnë komente për ushqimin, ka nga ata që kur ftohen në shtëpi, hyjnë në kuzhinë, shohin rrotull dhe bëjnë sugjerime të llojit, këtu do pak më shumë kripë etj, dhe ka nga ata që shkojnë në kuzhinë, marrin lugën dhe fillojnë të trazojnë tenxheren. Unë jam përpjekur dhe shpresoj të bëj pjesë në kategorinë e tretë. Unë nuk e kam problem të shkoj në kuzhinë, të shoh cfarë ka dhe të bëj koment nëse më kërkohet ndonjë këshillë. Megjithatë, nuk kam dëshirë që të ndërhyj.

Rudina Xhunga: Në fakt janë shumë ata që na kanë hyrë drejt e në kuzhinë…

Ambasadori Henk van den Dool: Po, por ju keni traditën t’i hapni dyert e kuzhinës. Mendoj dhe besoj se ka një arsye pse; kur Shqipëria u hap në fillim të viteve ’90, të gjithë, qofshin këta politikanë, artistë apo njerëz të thjeshtë, donin të shihnin se cfarë ndodhte me pjesën tjetër të botës dhe donin gjithashtu që të bëheshin pjesë e kësaj bote dhe Shqipëria u bë shumë shpejt anëtare e një sërë organizatash ndërkombëtare, përfshirë këtu frankofoninë, ndërkohë që Shqipëria nuk është fare vend frankofon. Më duket gjithashtu sikur, gjithmonë, keni nevojë për aprovim. Aprovim nga Shtetet e Bashkuara, aprovim nga Bashkimi Europian, aprovim nga Rusia apo nga kushdo tjetër dhe rrini duke parë prapa me dyshimin “A e kam bërë mirë këtë apo jo?” . Kjo sigurisht është pjesë e procesit për t’u maturuar, për t’u bërë një shoqëri e maturuar dhe një demokraci funksionale. Mendoj se shqiptarët janë shumë krenarë për vendin e tyre dhe veten e tyre, por mendoj se nuk jeni ende një shoqëri dhe demokraci e rritur dhe e pjekur.

Rudina Xhunga: Në sytë tuaj, ç’e pengon rritjen dhe pjekurine e kësaj shoqërie?

Ambasadori Henk van den Dool:  Një nga gjërat që dua të them është se në Holandë, dhe në shumë shtete të tjera me demokraci të vjetër e të konsoliduar, kemi krijuar një lloj lidhje të vecantë midis qytetarit dhe shtetit dhe kemi mësuar se shteti është aty për mua dhe jo anasjelltas. Unë jam qytetar dhe shteti është atje për të më shërbyer mua. Ne kemi një thënie në Holandë “Polici është miku yt më i mirë” sepse nëse humb në Amsterdam, ti shkon tek polici dhe i kërkon të të ndihmojë dhe polici është vërtetë miku juaj. Në një vend, i cili ka kaluar një regjim totalitar, është pak më ndryshe. Shteti nuk është aty për ty, nuk është miku yt, por shteti është armiku yt, shteti është duke të kërcënuar ty dhe kjo mendoj se të con në një sjellje tjetër. Të çon në një sjellje që ti nuk i drejtohesh shtetit për të gjetur ndihmë dhe mbështetje. Besoj që edhe pse kanë kaluar 20 vjet, kjo është shumë shpesh ajo cka gjej të ndodhë në Shqipëri. Njerëzit paguajnë taksa, edhe unë paguaj taksat e mia në Holandë dhe janë vërtetë shumë të larta. Dita që unë paguaj taksat e mia, sigurisht që nuk është dita më e bukur e vitit, megjithatë përsëri i paguaj ato, sepse unë e di që do të marr kujdesin shëndetësor, sigurime shoqërore, arsimim. Pra, të gjitha gjërat për të cilat shteti duhet të kujdeset për mua dhe për të gjithë bashkëqytetarët e mi. Në Shqipëri, njerëzit paguajnë taksat, sigurisht që edhe ata nuk kanë qejf të paguajnë taksat, por në të njëjtën kohë ata nuk marrin ndonjë gjë shumë të madhe në këmbim. Kujdesi shëndetësor publik lë shumë për të dëshiruar, arsimi publik është vërtetë një fatkeqësi. Kështu që njerëzit përpiqen shumë, paguajnë taksat, përpiqen të krijojnë këtë bashkim midis shtetit dhe qytetarit dhe në një farë mënyre apo tjetrën, shteti në këto 20 vjetët e fundit ka dështuar t’i japë qytetarit dicka në këmbim. Besoj që kjo është një nga arsyet kryesore që shoqëria nuk është ende e zhvilluar, aq sa duhej të ishte pas 20 viteve demokraci. Por nëse flasim për demokraci, demokracia është një lloj kontrate midis votuesve dhe atyre që zgjidhen. Ti i jep votën dikujt sepse ky njeri, të cilit i jep votën, do të bëjë dicka për ty dhe nëse ky njeri, të cilit i keni dhënë votën, nuk ka bërë atë që keni pritur, atëherë jepja  votën dikujt tjetër. Në Shqipëri, politikanët nuk e kanë shumë të qartë përpara se cfarë do të bëjnë për ju nëse ju i votoni ata. Nëse ju votoni për Partinë Demokratike apo Socialiste ju e bëni këtë sepse ka qenë një traditë e familjes dhe nuk e bëni sepse ju prisni dicka specifike nga PS apo PD. Dhe hapi tjetër është që në momentin kur ata marrin pushtetin,  nuk i trajtojnë  me votuesit si  njerëz ndaj të cilëve kanë përgjegjësi dhe i përfaqësojnë.

Rudina Xhunga:  Cfarë do të thotë të votosh dhe të të numërohet vota në Shqipëri, sipas jush vezhgues i njësisë 5, jo ambassador?

Ambasadori Henk van den Dool: Unë kam katër vjet që jetoj në Shqipëri dhe e kam parë të gjithë ciklin. Kam monitoruar zgjedhjet e përgjithshme të vitit 2009, kam qenë monitorues zyrtar i OSBE/ODIHR-it, kam qenë i caktuar në zonën e Bushatit dhe Barbullushit në Shkodër dhe më pas kam monitoruar zgjedhjet lokale në 2011, ku unë zgjodha të mos isha më një monitorues i OSBE-së por i akredituar direkt nga KQZ-ja, pasi më jepte më shumë liri atje ku unë doja të shkoja dhe të monitoroja atë që doja. Dhe sigurisht që nga distanca kam monitoruar njëkohësisht zgjedhjen e Presidentit. Kështu që kam qenë dëshmitar i të tre niveleve. Ju më pyetët për numërimin e votave në Njësinë nr. 5 dhe ka qenë vërtetë një eksperiencë e vecantë. Si fillim,  numërimi bëhet në fushën sportive të një shkolle. Nga njëra ana ka njerëz që numërojnë votat duke zbrazur kutitë, nga ana tjetër sheh plot kuti të cilat janë ende për t’u numëruar dhe në një mënyrë ose tjetrën kutitë lëvizin nga njëra anë në tjetrën, skuadrat numëruese, kamerat që fokusojnë cdo votë dhe më pas një audiencë. Sigurisht që unë kam qenë pjesë e kësaj audience dhe audienca në sallë ishte e tillë që ndërhynte duke ulëritur, duke thirrur e duke thënë se duhej të ishte ndryshe, duke pirë duhan gjithë kohës, sigurisht që ventilimi mungonte dhe atmosfera u bë vërtetë shumë e tensionuar. Mendova në ato caste që kjo është demokracia në praktikë, sepse ju e shihni se si funksionon, të gjithë mund ta shihnin meqënëse ishte live. Në fakt doli që nuk ishte realisht demokraci në praktikë, sepse sapo filloi të numërohej kutia e fundit, dhe unë isha aty dëshmitar, faqja e internetit e KQZ-së u prish, ose u zbardh, transmetimi live u ndalua dhe të gjithë nuk e dinin më se cfarë po ndodhte dhe besoj se ju mund ta kujtoni se në ato caste rezultati ishte shumë i ngushtë dhe kishte një diferencë prej 10 votash. Shumë njerëz nuk ishin të qartë se cfarë po ndodhte. Unë dola atë të shtunë pasdreke nga qendra e numërimit, munda të shikoj flamuj blu, munda të shikoj flamuj të PS-së dhe të gjithë që bënin tifo se njeriu i tyre kishte fituar. Më pas, hymë në një situatë të paqartë.

Rudina Xhunga: Prej së cilës kemi dalë?

Ambasadori Henk van den Dool: Zgjedhjet lokale të 2011-ës kanë hyrë në histori, ka një rezultat për këtë, ka një rezultat për Tiranën, ka një kryetar bashkie që bën detyrën e vet dhe ajo cka po përpiqen të gjithë shqiptarët të bëjnë, bashkë me mbështetjen e ndërkombëtarëve, është që t’i përgjigjen rekomandimeve të cilat janë dhënë, sepse ka qenë vërtetë një situatë e paqartë për Tiranën e cila zgjati për shumë javë. Kur rezultati është kaq i ngushtë mund të ketë vërtetë arsye për t’i rinumëruar, për të parë nëse votat ishin numëruar në mënyrë e duhur , apo nëse votat e deklaruara të pavlefshme ishin vërtetë të pavlefshme. Por jam shumë i sigurtë që mund të mos kishte zgjatur aq shumë, sa zgjati sepse kjo coi në lindjen e dyshimeve nga shumë monitorues, sepse disa lojëra politike ishin duke u bërë, dhe  zgjedhjet nuk duhet të jenë lojëra politike. Ato janë thjesht hedhje vote, numërim dhe rezultati që del prej numërimit të votës. Ndërkohë që raporti i OSBE/ODIHR ishte në mënyrë të pazakontë, jashtëzakonisht kritik. Nuk ka rëndësi se cfarë thonë njerëzit, këto raporte janë të ndërtuara në mënyrë të tillë që të ketë shumë “por” ose “apo” ose “megjithëse”, por kur lexon një sërë raportesh të tilla mund të gjykosh nëse janë kritike apo jo. Dhe  raporti i OSBE/ODIHR-it ka qenë vërtetë shumë kritik dhe po kaq i ngjashëm ka qenë edhe ai i vitit 2009 në zgjedhjet e përgjithshme. Ka pasur rreth 50 rekomandime prej të cilave, ndër më të rëndësishmet, ishte rekomandimi i parë. Aty thuhet “Duhet të shohim vullnet politik”.

Rudina Xhunga: Zoti Ambasador, si e shikoni fundin e reformës zgjedhore?

Ambasadori Henk van den Dool: E dini cfarë? Besoj se gjithcka varet nga vullneti politik. Nëse vërtetë jeni të vendosur që të keni zgjedhje demokratike të gjithë rregullat nuk kanë nevojë të jenë shumë të komplikuara. Kodi Zgjedhor shqiptar është një libër shumë i trashë, ndërkohë që Kodi Zgjedhor në vendin tim është shumë herë më i hollë dhe më i qartë.  Nëse je i vendosur të kesh zgjedhje dhe proces demokratik të lirë, të ndershëm, nuk ke nevojë për shumë rregulla. Sa më të komplikuara të bëhen rregullat, aq më shumë mundësi ka që njerëzit t’i përdorin këto rregulla në favor të ambicieve të tyre politike. Ju keni sistemin tuaj, ne kemi sistemin tonë, unë nuk jam personi i duhur që të gjykoj se cili sistem është më i miri, por ajo që unë vë re është se në Shqipëri sistemi është jashtëzakonisht i politizuar. Ne kemi skuadrat tona të numërimit, edhe ne kemi KQZ-në tonë dhe këto janë të përbërë nga ekspertë të paanshëm dhe skuadrat e numërimit janë vullnetarë. Ne në shtator do të kemi zgjedhje të parakohshme dhe kam lexuar në gazetat holandeze se aty ka lajmërime për njerëz që dëshirojnë të marrin pjesë tek skuadrat e numërimit. Ndoshta, një pjesë e këtyre që marrin pjesë vullnetarisht në skuadrën e numërimit mund të kenë një të kaluar politike ose mund të jenë anëtarë, por nuk është se i cakton partia që ata të shkojnë të numërojnë. Ju doni të mënjanoni një situatë 50 me 50 prandaj partia që është në mazhorancë kërkon të ketë një anëtar më shumë në KQZ për të mënjanuar këto situatat me barazim. Dhe ky është një lloj shqetësimi që ne kemi parë në vitin e fundit që kishte të bënte me zgjedhjet lokale, por edhe në 2009 në zgjedhjet e përgjithshme dhe sipas mendimit tim këto gjëra duhet të ndryshohen që më në fund të sigurohemi që zgjedhjet e 2013-s të jenë plotësisht të lira dhe të ndershme, ashtu si ne themi dhe ashtu si do të donim ta shikonim.  

Rudina Xhunga: Por ndërkohë, të gjitha gjasat tregojnë se në cfarë rruge po shkojmë. Për shembull, zgjedhja e presidentit, a ishte një tregues?

Ambasadori Henk van den Dool: Ju e nisët intervistën tonë duke më thënë se kam qenë  i hapur dhe direkt dhe le të vazhdojmë në këtë linjë. Mendoj që procesi ka qenë sipas Kushtetutës dhe presidenti i ri është një politikan i respektuar. Unë e kam takuar atë si Ministër i Drejtësisë, po ashtu edhe kur ka shërbyer si Ministër i Brendshëm. Mua më ka dhënë përshtypjen e një njeriu të balancuar, serioz dhe që meriton respekt dhe unë shumë sinqerisht, (e kam bërë edhe më parë), e uroj shumë për detyrën e re, sepse nuk besoj se do të jetë një detyrë e lehtë. Kur flasim për procesin, për mua si vëzhgues, ka qenë një proces i cuditshëm. Deri në raundin e parë nuk ka pasur asnjë kandidat.  Une mbeta i cuditur kur filluan zgjedhjet dhe nuk kishte kandidat.  I vetmi kandidat  i dukshëm, ishte një hije nga e shkuara, i cili erdhi nga Vjena dhe nuk u mbështet nga askush. Më pas procesi filloi të zhvillohej, të zgjerohej dhe u bë shumë e qartë, se komuniteti ndërkombëtar, tha se ne vërtetë duam që të jetë një proces gjithëpërfshirës, një proces i tillë do të tregonte maturinë e demokracisë shqiptare. Në fakt ai nuk ishtë fare një proces gjithëpërfshirës. Ajo që më habiti serish ishte fakti që filluan të dilnin kandidatët dhe pastaj u tërhoqën prapë, nuk kishte një zhvillim parlamentar dhe askush nuk kuptoi cfarë përfaqësonin këta kandidatë, sepse atyre nuk iu dha mundësia që të vinin e të shpjegonin se cfarë do të bënin në postin e Presidentit, nëse do të votoheshin në mënyrë që anëtarët e parlamentit të kishin mundësinë t’i dëgjonin dhe të kuptonin se për kë do të votonin. Kështu që Presidenti i zgjedhur, ish-Ministri Nishani, është një njeri shumë i balancuar dhe i respektuar, por unë nuk e di se cfarë do të bëjë ai si President, sepse ai asnjëherë nuk pati shansin të prezantonte platformën e tij, vizionin e tij për postin e Presidentit. Mendoj se duhet të them, si ambasador dhe jo si person, se u zhgënjeva nga ky proces dhe mënyra se si ai u zhvillua. Kisha shpresuar se do të kishte qenë një proces më gjithëpërfshirës, kisha shpresuar për një President i cili do të mbështetej nga një mazhorancë e pastër ose një mazhorancë e cilësuar mundësisht. E vërtetë që procesi ishte kushtetues, vecse Kushtetuta, ashtu si cdo ligj tjetër, ka një shkronjë, por ka edhe një shpirt. Besoj që ajo cfarë Kushtetuta nënkupton është që të ketë një President që gëzon votën dhe mbështetjen e një shumice të cilësuar.

Rudina Xhunga: Fakti që respektuam shkronjën por jo shpirtin, mund të na largojë nga statusi?

Ambasadori Henk van den Dool:  Mendoj që e kemi bërë shumë të qartë se ne do ta shihnim me kujdes procesin për zgjedhjen e Presidentit si një lloj treguesi se sa i pjekur është sistemi demokratik në Shqipëri, por kjo nuk lidhet direkt me statusin e vendit kandidat. Shqipëria ka kërkuar të bëhet anëtare në pranverë të vitit 2009. Ka një proces ku Komisioni Europian dhe jo vendet anëtare, por Komisioni Europian, bën një vlerësim për cdo vit, nëse Shqipëria është gati për këtë status. Dhe nëse është, atëherë ata bëjnë një rekomandim nëse Shqipërisë i duhet dhënë statusi kandidat apo jo. Ky proces ka filluar në vitin 2009.  Në 2010 Komisioni Europian vendosi që Shqipëria nuk ishte gati, kështu që nuk mund të rekomandonin statusin e vendit kandidat. Shqipëria do të duhej së pari, në mënyrë urgjente, të adresonte një sërë cështjesh dhe këto cështjet janë ato 12 prioritetet kryesore që janë bërë të famshme tani dhe që kanë lidhje me reformën parlamentare,  të drejtat e njeriut, luftën kundër korrupsionit dhe krimit të organizuar, etj. Dhe kjo ka qenë në vjeshtën e 2010 pra, po flasim për pothuajse 2 vjet më parë. Qysh atëherë Shqipëria ka punuar për të plotësuar këto 12 pika, por fatkeqësisht nuk ka arritur ende mjaftueshëm sukses për të marrë një rekomandim pozitiv. Pra, edhe nëse në 2011, Komisioni Europian do të duhej të shkruante një përfundim, do te shkruante; puna është duke u bërë , por nuk ka një progres domethënës për këto 12 pika.  Shqipëria ka emëruar një Avokat Populli, si  një nga 12 prioritetet kryesore,  por ka edhe 11 prioritete të tjera. Komisioni Europian do të bëjë përsëri vlerësimin vjetor në Tetor,  dhe kjo do të thotë që ata janë duke e shkruar tashmë këtë raport vlerësimi. Mendoj se ajo që ata po shkruajnë tani, nuk mund të jetë që Shqipëria i ka plotësuar këto 11 rekomandime . Shpresoj që Shqipëria ta marrë statusin, sepse do të ishte një dhuratë shumë e bukur që klasa politike shqiptare, do t’i bënte popullit shqiptar. Populli shqiptar e meriton këtë gjë, por dritarja nga hyn kjo rreze është shumë e vogël dhe presioni që duhen bërë gjithë këto gjëra është shumë i madh.

Rudina Xhunga: Në fakt, ata që duket se nuk do na e bëjnë këtë dhuratë janë politikanët shqiptarë. Do të doja të ndalonim të flisnim për disa prej tyre. Jo thjesht për personat, se sa  për institucionet që përfaqësojnë;  psh kryeministri, Sali Berisha…

Ambasadori Henk van den Dool:  Zoti Berisha është një politikan me shumë eksperiencë dhe ai është kryeministri i këtij vendi. Unë kam një lloj ndjesie, për të cilën mendoj se edhe ai do të ishte dakord me mua, se qeveria është duke qeverisur. Kështu që roli i zotit Berisha, pra roli i një kryeministri dhe i qeverisë së tij, është që të sigurohet se reformat zbatohen në mënyrë që të arrihet statusi i vendit kandidat. Besoj se e bëra shumë të qartë dhe dua ta bëj përsëri, se këto 12 prioritete të rëndësishme, të cilat janë formuluar pothuajse 2 vjet më parë, nuk janë ndonjë shpikje dhe teknikisht nuk janë aq  të vështira për t’u arritur. Ne kemi parë vendin tuaj fqinj, Malin e Zi, të cilët kishin 7 cështje për të adresuar dhe ia arritën qëllimit. Këto gjëra nuk janë te paarritshme, thjesht kërkojne vullnet dhe përkushtim politik. Nuk dua të tregohem cinik, por ne sinqerisht mendojmë ndonjëherë  nëse vërtet ka vullnet politik për statusin. Nga njëra anë nuk është mirë të thuash; ne po përpiqemi, por opozita po e hedh gjithcka në erë dhe njëkohësisht nuk është e drejtë ajo që thuhet nga ana tjetër, që ne po bëjmë punën tonë si opozitë, por pala tjetër na bllokon për cdo gjë dhe nuk na merr parasysh. Ky është një prioritet kombëtar, kështu që forcat politike duhet ta hedhin këtë hap, të kapërcejnë pozicionet e tyre fikse, tradicionale politike dhe të bashkojnë forcat dhe sic e thashë, kjo nuk ka të bëjë me ndonjë shkencë të madhe, thjesht kërkon vullnet politik dhe këto gjëra mund të rregullohen edhe përpara Tetorit, mbase jo të gjitha detajet, por duhet të tregohet se ka një vullnet të mire dhe ka një përkushtim për të arritur atë objektiv. Nëse kjo arrihet, atëherë Komisioni mund të rekomandojë statusin e vendit kandidat.

Rudina Xhunga: Në fakt zoti Ambasador ju e prekët opozitën, por unë do të doja t’ju pyesja personalisht për emrin që kryeson opozitën, Edi Rama…

Ambasadori Henk van den Dool:  Ajo që më impresionon si person tek Edi Rama është se ai nuk është një politikan tradicional. Nuk më takon mua ta gjykoj nëse është pozitive apo negative, por ai nuk është një politikan tradicional në një kohë që skena politike shqiptare dominohet nga politikanë tradicionalë. Mua më ka pëlqyer shumë ajo që ka bërë Edi Rama si Kryetar Bashkie i Tiranës, sidomos për periudhën përpara se unë të vija, pra gjatë mandatit të tij të dytë dhe të tretë. Megjithë burimet e tij të limituara ai arriti t’ia ndryshonte fytyrën këtij qyteti duke e bërë atë një vend tërheqës. Kur shoh fotografitë e mëparshme, nuk mendoj se Tirana ka qenë një vend aq tërheqës. Ai solli një lloj energjie të re me kreativitet të spikatur, gjë që ishte shumë e nevojshme. Ndërkohë që në mandatin e tij të fundit, ajo energji dhe ai dinamizëm në një farë mënyre humbi, ndoshta për shkak se ishte në konflikt me qeverisjen qëndrore, ndoshta sepse ai u përqëndrua më tepër te ishte udhëheqës i opozitës, se sa kryetar i Bashkisë së Tiranës. Por ai ka lënë një trashëgimi shumë të madhe për Tiranën. Nuk besoj që kjo do merret si një deklaratë politike, por besoj se ai i ka lënë shumë trashëgimi Tiranës dhe këtë mund ta shohësh në mënyrën se si qyteti është duke u zhvilluar tani. Si lider i Partisë Socialiste ai ka bërë një zgjedhje të tijën. Ai zgjodhi të mos ishte anëtar i parlamentit. Dhe kjo krijon një lloj sfide të vecantë për t’i dhënë zë gjërave që duhet të thotë një opozitë. Unë mendoj që nuk është shumë e thjeshte të udhëheqësh partinë tënde, ndërkohë që nuk ke një karrige në atë parlament. Megjithatë kjo është një zgjedhje që ai e ka bërë vetë. Unë do të kisha imagjinuar, megjithëse nuk kam sferën magjike që të shoh dhe parashikoj të ardhmen, por mendoj se ai do të vazhdojë ta udhëheqë Partinë Socialiste në zgjedhjet e vitit 2013 dhe besoj se ai dëshiron që t’i fitojë këto zgjedhje. Unë gjithashtu do kisha imagjinuar që tani ka ardhur koha për të dhe Partinë Socialiste, për t’u bërë më të rëndësishëm se në zgjedhjet e vitit 2009, apo zgjedhjet e vjetshme në Tiranë.  Kjo do të ishte hera e tij e tretë, që shkon në zgjedhje si lider i partisë dhe besoj se është i vendosur që do t’i fitojë ato zgjedhje.

Rudina Xhunga: Por i vendosur që t’i fitojë është gjithashtu zoti Berisha, madje shumë i vendosur…

Ambasadori Henk van den Dool: Sigurisht, dhe kjo është e bukura e demokracisë. Por ka një ndryshim nëse e shikon si lider i partisë në opozitë i cili dëshiron të ndryshojë situatën, apo nga këndvështrimi i kryeministrit të një vendi, i kryetarit të partisë në mazhorancë, që ka mandatin e dytë të qeverisë dhe dëshiron të ketë edhe një të tretë për të konsoliduar atë që ka ndërtuar në këto dy mandate. Pra, ka një qasje të ndryshme në këto dy mundësi. Jam i sigurtë që të dy janë të vendosur për të fituar, ashtu sic jam i sigurtë që edhe zoti Meta është shumë i vendosur për të fituar. Por, përsëri nga pikëpamja e një vëzhguesi, shoh partinë LSI e cila nuk është një parti shumë e madhe por për shkak të një konstruksioni shumë të vecantë në Shqipëri, LSI-ja qëndron në mes. E respektoj zotin Meta për mënyrën se si ai i luan letrat e tij, duke nxjerrë maksimumin nga ky pozicion që ka zënë. Askush nuk mund t’i verë faj atij, që i i luan letrat në atë mënyrë.  Por ajo që më pëlqen është cfarë ka ndodhur këto muajt e fundit. Shoh parti të reja të cilat janë duke lindur dhe duke u rritur. Patjetër që ka një sërë partish të vogla në Shqipëri të cilat për shkak të sistemit që ju keni përshtatur kanë shumë vështirësi që të përfaqësohen në parlamentin shqiptar. Me përjashtim të LSI-së dhe Partisë Republikane, shumica e partive të vogla nuk arrijnë ta kapërcejnë atë barrierë që në një farë mënyrë është krijuar në mënyrë artificiale dhe që nuk i lejon që të hyjnë dhe të bëhen pjesë e parlamentit dhe për t’u dukur janë të detyruara të hyjnë në koalicion me Partinë Demokratike apo Socialiste, përpara se të hyjnë në zgjedhje. Ajo që mua më gëzon shumë tani është se ka parti të reja që po zhvillohen. Nuk mund të them ndonjë gjë për programet apo idetë e tyre, por po shoh që këto parti të reja politike mund të jenë në gjendje të marrin goxha mbështetje nga populli aq sa të jenë të afta të hyjnë në parlament dhe më në fund ju dhe besoj të gjithë votuesit shqiptarë do të keni dicka për të zgjedhur, do të keni mundësi zgjedhjeje. Pra, nuk do të keni më zgjedhje vetëm midis PD dhe PS, sepse familja juaj tradicionalisht është e orientuar ndaj njërës prej tyre, por ju do të keni një mundësi për të zgjedhur dhe besoj vecanërisht që votuesit e rinj shqiptarë,  duhet t’i pyesin këto parti se cfarë do të bëjnë ata për ta? Cfarë do të bëjnë ata përvec faktit që duan ta bëjnë vendin anëtare të Komunitetit Europian, sepse të gjitha partitë e duan këtë gjë. Pra, përvec pikave që janë të përgjithshme dhe të gjitha partitë i kanë në programet e tyre duhet të dinë se cfarë do të bëjë secila parti në mënyrë të vecantë për luftën ndaj papunësisë, zhvillimin ekonomik, shëndetësinë, mjedisin, pra për cfarëdo lloj cështje që është në interes të votuesit.  Ka ardhur koha që ju të shikoni drejt së ardhmes dhe t’i bëni gjërat ashtu sic duhet.

Rudina Xhunga: Padyshim që kemi nevojë të shohim drejt së ardhmes, por  zoti Ambasador e keni vënë re kur flisni, sidomos me të rinjtë, se sa pak besim dhe shpresë kanë? Dhe nuk bëhet me fjalë për injorancë, por për indiferencë.

Ambasadori Henk van den Dool: Ky është një rrezik dhe një arsye për t’u shqetësuar. Unë kam udhëtuar pothuajse gjithë Shqipërinë dhe gjithmonë kam dëshirë të flas me kryetarët e Bashkive, Komunave, me studentët, me biznesmenët modestë, fermerët dhe besoj se kjo është një mënyrë se si unë mund të vëzhgoj realitetin. Unë me shumë dëshirë do t’ia sugjeroja këtë cdo politikani në Shqipëri se ata duhet të dalin nga Tirana dhe të shkojnë e të prekin realitetin, që është përtej këtij qyteti. Jo vetëm duke folur, por edhe duke dëgjuar. Unë kam takuar shumë njerez, midis tyre edhe të rinj, të cilët shpesh herë thonë; ah politika nuk është për ne. Besoj se kjo sjellje është e rrezikshme. Ajo cfarë të gjithë ne duhet të bëjmë, është që të stimulojmë të rinjtë, sepse ata janë shpresa e këtij vendi. Duhet t’i stimulojmë ata që të tregojnë interes për politikën, të përfshihen, t’i përkushtohen dhe nëse ata ndjejnë se nuk e gjejnë veten e tyre për mënyrën se si bëhet politika në Tiranë, duhet të mendojnë për një mënyrë tjetër, të organizohen në mënyrë tjetër, të ndryshojnë këto parti të mëdha, ndonese kjo është një detyrë shumë e vështirë. Por ata duhet të përpiqen të bëjnë dicka ndryshe, të përfshihen në proces. Nëse Shqiperia e humb këtë brez, mendoj se humbisni njëkohësisht edhe mundësinë për të ardhmen. Ky është brezi që është arsimuar në Shqipërinë e re demokratike pas viteve ’90 dhe është brezi që jo domosdoshmërisht është i interesuar me atë që ka ndodhur para viteve ’90, por është i dedikuar dhe i orientuar drejt një të ardhmeje shumë më të mirë. Ky është brezi që i duhet Shqipërisë.

Rudina Xhunga: Në fakt, disa prej tyre, ishin në 21 janar në një protestë të drejtuar nga opozita shqiptare. Mënyra se si përfundoi ajo protestë, si mendoni se ka ndikuar tek të rinjtë në Shqipëri? Te opozitarët?  Dhe kur them opozitarë nuk kam parasysh vetëm Partinë Socialiste?

Ambasadori Henk van den Dool: Ndonjëherë, kur flas me të rinjtë, fare hapur dhe u them atyre gjëra që sapo i përmenda si për shembull, kur nuk jeni dakord me dicka dilni në rrugë dhe mundohuni ta ndryshoni atë, atëherë përgjigja është: Po, po, të shkojmë dhe pastaj të na vrasin si në 21 Janar! Aty dhe përfundon e gjithë biseda, gjë e cila më vret, kur e dëgjoj dhe më vret gjithashtu, kur duhet të them se ka një të vërtetë të madhe në këtë. Jam i bindur se askush nuk ka dashur të ketë atë rezultat që patëm në fund të 21 janarit, nuk ka dashur askush, që të ndodhte ajo që ndodhi. Gjërat dolën tmerrësisht jashtë kotrollit dhe mënyra se si u menaxhua situata, nuk u bë në mënyrën më të kënaqshme të mundshme. Ende nuk ka investigime të besueshme, nuk ka cështje gjyqësore të mbyllura, vendime të marra. Ka thjesht shumë pyetje, por asnjë përgjigje. Unë ende, pas katër vjetësh në Shqipëri, kam vështirësi të kuptoj mënyrën se si funksionon kujtesa e shqiptarëve. Nga njëra anë shqiptarët kanë një memorie jashtëzakonisht të largët dhe kjo jo vetëm e lidhur me komunizmin, por edhe më hershëm. Të gjithë e dinë kush e bëri çfarë në shekullin e XIV.  Në vendin tim kjo është dicka tërësisht ndryshe. Unë nga arsimimi jam historian, por në Holandë njerëzit nuk janë shumë të lidhur me historinë, ata thjesht jetojnë me të tashmen. Unë shpesh herë i shikoj me respekt shqiptarët të cilët e dinë historinë e tyre dhe jetojnë me atë histori, dhe kjo më bën të jem i pasigurt në atë që kuptoj se pse kujtesa  e shqiptarëve shkon kaq larg dhe është njëkohësisht shumë e shkurtër. Do ju tregoj një histori; kur u bëra ambasador, kalova javët e para në hotel në Tiranë dhe në dhomën time shikoja televizionet shqiptare. Një ditë po shikoja televizor dhe kuptova se cfarë i kishte ndodhur zotit Kosta Trebicka i cili u gjend i vdekur në një pjesë të Shqipërisë, larg makinës së tij. Kur e pashë këtë, reagimi im i parë ishte “oh, kjo ngjarje do më mbajë të angazhuar si ambasador për dy vitet e ardhshme”, sepse ishte vërtetë një ngjarje shumë e rëndësishme në sytë e mi. Por ndërkohë, ajo ngjarje u shua për dy javë dhe askush nuk e përmendi më qysh atëherë. Dhe as në atë kohë nuk pati një investigim të besueshëm. Keni patur shpërthimin në Gërdec, 26 të vrarë, shumë pyetje, asnjë përgjigje ende dhe kjo më bën të them se unë nuk e kuptoj, se si shqiptarët arrijnë t’i pranojnë këto gjëra. Dicka e rëndë  ndodh dhe menjëherë humbet, harrohet dhe zhduket nga kujtesa. Ndërkohë që në të njëjtën kohë, ju jetoni me historinë tuaj, shumë herë më tepër, se sa vendet e tjera të Europës Perëndimore. Unë nuk e kuptoj këtë gjë.

Top Channel