“Napoleoni si Hitleri dhe Stalini”, komenti i regjisorit të filmit nxit debat të ashpër

“Unë e krahasoj [Napoleonin] me Aleksandrin e Madh, Adolf Hitlerin, Stalinin. Dëgjoni, ai ka shumë gjëra të këqija nën rripin e tij”, deklaroi ai, duke shpjeguar qëndrimin për personazhin.

Francezët nuk humbën kohë për ta kundërshtuar dhe kundërshtuar.

“Hitleri dhe Stalini nuk ndërtuan asgjë dhe bënë vetëm shkatërrim”, tha për The Telegraph Pierre Branda, drejtor akademik i fondacionit “Napoleon” .

“Napoleoni ndërtoi gjëra që janë ende në vend sot.”

Thierry Lentz nga fondacioni “Napoleon” tha gjithashtu: Napoleoni nuk shkatërroi as Francën dhe as Evropën. Trashëgimia e tij u festua më pas, u përqafua dhe u zgjerua.

“Napoleoni” premton të jetë një tregim epik i ngritjes së perandorit, të luajtur nga Joaquin Phoenix, duke u fokusuar në marrëdhënien e tij të paqëndrueshme me gruan e tij të parë Joséphine, e cila luhet nga Vanessa Kirby.

Napoleoni, një komandant i shkëlqyer ushtarak, mori pushtetin në vitin 1799 gjatë një periudhe paqëndrueshmërie politike në Francë pas Revolucionit Francez. Admiruesit thonë se ai e bëri Francën një vend më meritokratik sesa kishte qenë në kohën para revolucionare. Ai centralizoi qeverinë, riorganizoi bankat, rishikoi arsimin dhe vendosi kodin Napoleonik, i cili transformoi sistemin ligjor dhe shërbeu si model për shumë vende të tjera.

Nga ana tjetër, ai gjithashtu zhvilloi një sërë luftërash të përgjakshme në të gjithë Evropën, duke krijuar një perandori që, në kulmin e saj, shtrihej nga Gadishulli Iberik deri në Moskë.

Deri në vitin 1812, të vetmet zona të Evropës të lira nga kontrolli i tij, me sundim të drejtpërdrejtë ose me sundim kukull ose nëpërmjet aleancës, ishin Britania, Portugalia, Suedia dhe Perandoria Osmane.

Ai u mund përfundimisht  në 1815 nga një aleancë e kombeve të udhëhequr nga Britania në Betejën e Waterloo.

Napoleoni dhe Luftërat Napoleonike u shfaqën të mëdha në mendjet e britanikëve të asaj periudhe dhe më gjerë. Karikaturistët ishin të fiksuar pas tij. Ai është në sfondin e romaneve të Jane Austen. “Krenari dhe Paragjykimi”, i cili u botua në vitin 1813, për shembull, përmban milicinë që do të zmbrapste pushtimin e pritur nga Napoleoni.

Charlotte Brontë zotëronte një fragment të arkivolit origjinal të Napoleonit, që i ishte dhënë nga tutori i saj në Bruksel.  Detektivi i madh i Arthur Conan Doyle, Sherlock Holmes, e quan horr Profesor Moriarty “Napoleoni i krimit”.

Në “Fermën e Kafshëve” të George Orëell, botuar në vitin 1945, derri që bëhet diktator quhet Napoleon.  Por a është vërtet e drejtë të quash Napoleonin diktator dhe ta barazosh atë me diktatorët e tjerë famëkeq?

Pikëpamjet e ndryshme për figurën e Nepoleon Bonaparte

Philip Dwyer, profesor i historisë në Universitetin e Newcastle, Australi dhe autor i një biografie me tre vëllime të Napoleonit, nuk mendon kështu.

“Ju mund të keni një debat nëse Napoleoni ishte një tiran apo jo, unë do të anoja nga tirani – por ai me siguri nuk ishte Hitleri apo Stalini, dy diktatorë autoritarë që shtypën brutalisht popullin e tyre, duke sjellë në miliona vdekje.”

Disa madje kanë argumentuar se Perandoria ishte një ‘shtet policor’ sepse ekzistonte një sistem kompleks informatorësh sekretë që mbanin kontrolle mbi opinionin publik”, vazhdon ai.

“Por shumë pak njerëz – një numër aristokratësh pak a shumë të përfshirë në komplote për të përmbysur regjimin, disa gazetarë në fakt u ekzekutuan nga Napoleoni për kundërshtimin e tyre.  Nëse do ta krahasoja Napoleonin me dikë, atëherë do të kthehesha në histori tek Luigji XIV, një monark absolut që bëri luftëra të panevojshme që kushtuan mijëra jetë. Po kështu edhe Napoleoni bëri luftëra, përsëri të diskutueshme nëse ato ishin të nevojshme apo jo, duke kushtuar jetën e miliona njerëzve, megjithëse nuk e dimë se sa civilë u vranë drejtpërdrejt ose tërthorazi si rezultat i luftërave.”

Gazetarja franceze dhe kolumnistja e Telegrafit, Anne-Elisabeth Moutet pajtohet se Napoleoni nuk është i krahasueshëm me Hitlerin apo Stalinin.

“Ai [Napoleoni] nuk kishte kampe përqendrimi”, tha ajo për BBC Culture.

 “Ai nuk veçoi pakicat. Po, kishte polici politike ndërhyrëse, por njerëzit e thjeshtë mund të jetonin si të donin dhe të thoshin çfarë të donin.”

Moutet thotë se francezët e shohin Napoleonin kryesisht si një reformator.

“Unë e shoh Napoleonin si një kryekomandant lufte, një njeri që drejtohej nga ambicia personale dhe që ishte absolutisht i pamëshirshëm”, thitë harles Esdaile.

“Ai kishte një mendje të jashtëzakonshme dhe ishte nxitësi i një sërë ligjesh dhe institucionesh me të cilat jetojmë edhe sot”.

“Ne na pëlqen të mendojmë dhe nuk është krejtësisht e rreme se shumë njerëz ishin shumë më të lumtur duke u sunduar nga francezët sesa të jetonin nën çfarëdo ligjesh feudale që kanë pasur.”

Megjithatë, Charles Esdaile, Profesor i Historisë në Universitetin e Liverpulit dhe autor i disa librave mbi Napoleonin, duke përfshirë Luftërat e Napoleonit: Një Histori Ndërkombëtare 1803-15, ka një pikëpamje të ndryshme.

“Unë e shoh Napoleonin si një komandant lufte“, thotë ai.

“Një njeri që udhëhiqej nga ambicia personale dhe që ishte absolutisht i pamëshirshëm. Një njeri që kishte një vizion shumë të qartë të llojit të Francës që duhej të ndërtonte dhe, në të vërtetë, të llojit të Evropës që duhej të ndërtonte, për të mbështetur makinën e tij të luftës. Çdo ide se ai ishte një lloj çliruesi, një lloj njeriu i së ardhmes – në thelb kjo është e gjitha pjesë e legjendës së Napoleonit”.

Makina e propagandës Napoleonike ishte një mjet shumë, shumë i fuqishëm në rrjedhën e perandorisë dhe nxori një version të luftërave të tij, në të cilat pjesa më e madhe e fajit i takonte Albionit perfid”, shton ai.

 “Nuk ishte aspak Franca, ishin të gjithë duke bërë luftë kundër Francës. Kjo legjendë e fuqishme Napoleonike vazhdon të veprojë edhe sot e kësaj dite. Napoleoni është një prani e gjallë. Ai vazhdon të operojë nga përtej varrit. Ai vazhdon të formojë mënyrën në të cilën ne e shohim atë.”

Por Esdaile gjithashtu hedh poshtë krahasimet e Hitlerit dhe Stalinit.

“Napoleoni kishte shumë gabime dhe ishte një individ i neveritshëm, por ideologjia racore që mbështeti regjimin nazist thjesht nuk ishte aty”, thotë ai.

 “Napoleoni nuk është fajtor për gjenocid. Napoleoni nuk angazhohej në spastrime me shumicë. Numri i të burgosurve politikë gjatë mbretërimit të tij është relativisht i kufizuar. Të krahasosh atë me Hitlerin dhe Stalinin është një marrëzi historike.”

Sigurisht, Ridley Scott, një titan i industrisë së filmit, regjisor i “Blade Runner”, “Gladiator”, “Thelma dhe Louise”, “Alien” dhe shumë të tjerë, ka qenë në këtë biznes për një kohë të gjatë për të ditur se si të promovojë një film.  Napoleoni është një rikthim i filmit të tij të parë, “The Duellists”, i publikuar mbi katër dekada më parë. Është plotësisht e mundur që ai e dinte se komentet e Hitlerit dhe Stalinit do të krijonin publicitet dhe kjo është arsyeja pse ai i bëri ato.

Pra, a do të shkojë Esdaile të shohë Napoleonin kur të lirohet?

“Unë mendoj se do të më duhet, por e di që nuk mund të jetë mirë sepse Rod Steiger nuk po luan Napoleonin”, bën shaka ai. “Ka shumë gabime me filmin Ëaterloo të vitit 1970, por performanca e Steiger si Napoleon është thjesht e shquar.”/ BBC

Top Channel