Humb jetën minatori në Martanesh, plagoset rëndë një tjetër 21/05 13:55
Sekreti i jetës së përjetshme ka qenë duke notuar në oqeanet e Tokës për miliona vjet.
“Kandili i pavdekshëm” është quajtur kështu sepse teorikisht mund të jetojë përgjithmonë. Për gjithçka që dimë, disa nga këto krijesa tw vogla dhe tw tejdukshme kanw ekzistuar që nga fundi i dinosaurëve, rreth 66 milionë vjet më parë.
Kjo mund të tingëllojë fiktive, por potenciali për të jetuar për miliona vjet qëndron në ciklin e biologjisë – të paktën për këtë specie.
Kur një kandil deti i pavdekshëm ( Turritopsis dohrnii ) plaket ose dëmtoht, speciet mund t’i shmangen vdekjes duke u rikthyer në një fazë tjetër që quhet polipi i foshnjës. Ai e bën këtë duke rithithur tentakulat e tij dhe duke pushuar si një njollë qelizash të padiferencuara diku në fund të detit.
Prej këtu, polipi i ri më pas mund të lulëzojë dhe të prodhojë forma të reja të të rriturve, secila më e vogël se thoi në gishtin tuaj të vogël kur e lejmë të rritet plotësisht.
Ky cikël i jetës e ka pajisur hidrozoanin me pseudonimin ‘Benjamin Button’ pelte ‘ – duke iu referuar personazhit imagjinar të F Scott Fitzgerald, i cili lind plak dhe vdes i ri.
Krijesa u përshkrua për herë të parë nga shkencëtarët në 1883, por vetëm një shekull më vonë ekspertët zbuluan aksidentalisht ciklin e saj të përjetshëm të jetës duke e mbajtur atë diku për ta studiuar.
Në vitet që pasuan, studimet kanë treguar se kolonitë e kandilit të detit të pavdekshëm të mbajtura në laborator mund të kthehen në një fazë polip dhe të fillojnë jetën përsëri 10 herë në dy vite.
Kandili i pavdekshëm është e vetmja specie e njohur që mund të rinovohet pas riprodhimit seksual, duke e bërë atë ‘biologjikisht të pavdekshëm’.
Ndërsa speciet mendohet të kenë origjinën në Mesdhe, tani ata janë të pranishëm në çdo oqean në botë.
Pavarësisht nga prania e tij e kudondodhur, ekspertët ende nuk e kuptojnë plotësisht se si kandil jeton për kaq gjatë. Në vitin 2022, kërkimet gjenomike mbi gjenet identifikuan jo më pak se një mijë gjene që lidhen me plakjen dhe riparimin e ADN-së.
Nëse shkencëtarët mund të kuptojnë se cilat gjene janë të pranishme ose mungojnë në kandil deti të pavdekshëm, në krahasim me të afërmit e tij, mund të zbulojnë mekanizmat qelizorë pas jetës së tij të përjetshme.
Në vitin 2019, shkencëtarët së pari krahasuan shprehjen gjenetike të qelizave nga një polip i pavdekshëm kandil deti me një ‘medusa’ të rritur të porsalindur me tentakula.
Ata gjetën ndryshime në mënyrën se si funksiononin disa qeliza, gjë që sugjeron se qelizat e specializuara po riprogramohen disi, si rivendosja e një ore pas në kohë.
Kjo nuk do të thotë se kandil deti i pavdekshëm nuk mund të vdesë kurrë; ata ende mund të vdesin nga lëndimi ose uria. Por mundësia e jetës vazhdon për këto krijesa si asnjë tjetër.
“Mësimi i Turritopsis është i thellë,” shkruan zoologu Ferdinando Boero, i cili ishte përgjegjës i laboratorit që zbuloi për herë të parë jetën e pavdekshme të kandil detit në vitet 1990, “… nëse eksplorojmë biodiversitetin, do të gjejmë organizma të jashtëzakonshëm që bëjnë gjëra të jashtëzakonshme.”
Top Channel
