Gjymtimi i organeve gjenitale femërore! Vajzat rrjedhin gjak deri në vdekje në Sierra Leone, por rituali alternativ mund t’i shpëtojë dhe të ruajë traditën

Pas vdekjes së 13-vjeçares, policia paralajmëroi fshatarët që të mos e varrosnin përpara se të kryhej një post mortem. Por katër ditë më vonë, në vapën përvëluese, kufoma vazhdon të shtrihet këtu, e mbështjellë fort me një leckë blu dhe rozë, me një këmbë që del jashtë në njërin skaj.

“Hapni dritaret,” thotë një oficer policie i veshur me një maskë të bardhë kirurgjikale, ndërsa hyn në dhomë. Era është mbytëse. Një tufë mizash gumëzhinin pandërprerë mbi fytyrën e vajzës, duke prishur vendin e saj të pushimit të përkohshëm.

Rruga e shkurtër e dheut përmes fshatit Kabilor, në rrethin Kambia, në veriperëndim të Sierra Leones, është kryesisht e shkretë. Fshatarët shikojnë solemnisht nga këmbët para shtëpive të tyre me tulla balte teksa policia mbërrin në vendngjarje, këtë herë të shoqëruar nga CNN, babai i vajzës së re dhe një aktivist i njohur, Rugiatu Turay.

“Duke parë trupin e saj të dekompozuar me miza mbi të, aroma më lë të shkatërruar”– thotë babai, Mohamed Jalloh, duke qarë i pangushëlluar.

Policia lokale i thotë CNN se Jalloh besohet të ketë vdekur nga gjakderdhja e tepërt në shkurret e Bondos, një vend ku zhvillohet një nisje e fshehtë dhe riti i kalimit disajavor në grua (dhe në anëtarësimin e Shoqërisë Bondo). Në Sierra Leone, ky rit fillon me gjymtimin e organeve gjenitale femërore ose prerjen e organeve gjenitale femërore (FGM).

Nëna dhe gjyshja e Jalloh bën që ajo të ndërmerrte nismën, thonë oficerët. Ata tani janë arrestuar, së bashku me Sowei, gruaja që drejton ritualin dhe kryen operacionin e vrazhdë.

Babai i saj është i tërbuar. “Kurrë nuk kam dashur që vajza ime të kalojë nëpër Bondo. Unë jam kundër”, thotë ai. “Nuk jam informuar asnjëherë për këtë. Ata thjesht e bënë atë vetë. Gjithçka që më thanë ishte për vdekjen e saj dhe trupin e saj të pajetë.”  

Kur telefonata erdhi për një vajzë të vdekur, CNN ishte takuar me Turay në vendlindjen e saj rreth një orë në jug të vendit të ngjarjes. Ajo është themeluesja e një organizate që punon për t’i dhënë fund gjymtimit të organeve gjenitale femërore në Sierra Leone, jo thjesht duke dënuar dëmet e saj, por duke njohur vlerën e ritualit dhe duke i ofruar komunitetit një rit alternativ kalimi. Si rezultat, ajo njihet mirë nga aktivistët lokalë kundër FGM, të cilët e paralajmëruan atë për një tjetër vdekje tragjike.

“Trupi i pajetë i Salamatut ka qenë këtu për gati pesë ditë dhe askush nuk kujdeset,” i tha Turay CNN me lot në sy. “Sa herë që dëgjoj se dikush – një fëmijë apo një grua – ka vdekur për shkak të gjymtimit të organeve gjenitale femërore, jam e shkatërruar, ndihem kaq e thyer. Ne duhet të vazhdojmë të flasim për të shpëtuar të tjerët.” 

200 milionë vajza dhe gra në mbarë botën kanë pësuar FGM

FGM përfshin heqjen e pjesshme ose totale të organit gjenital të jashtëm femëror. Ka shifra të ndryshme nga agjenci të ndryshme të OKB-së (për shkak të mbledhjes së të dhënave jokonsistente në vend) në lidhje me normat e prevalencës, por Fondi i Kombeve të Bashkuara për Fëmijët (UNICEF) vlerëson se të paktën 200 milionë vajza dhe gra në 31 vende kanë pësuar një nga katër llojet e FGM-së. Kjo praktikë thuhet se po ndodh në çdo kontinent , megjithëse është më e përhapur në shtetet arabe dhe në Afrikë.

Ndërsa rezultatet nga FGM varen nga shumë faktorë të ndryshëm, duke filluar nga aftësia e praktikuesit deri te nivelet e higjienës së vendit ku ndodh dhe shëndeti i përgjithshëm i vajzës ose gruas që i nënshtrohet procedurës, prerja mund të çojë në një sërë komplikimesh. Këto përfshijnë: gjakderdhje të rëndë, probleme me urinimin, çrregullime menstruale, infertilitet dhe lindje të zgjatur që mund të rezultojnë në vdekjen e fetusit .

Sierra Leone ka shkallën e shtatë më të lartë të FGM në Afrikë. Sipas UNICEF-it, gati një në dhjetë vajza të moshës 0-14 vjeç janë prerë (siç raportohet nga nënat e tyre) – megjithatë, agjencia paralajmëron se “të dhënat mbi prevalencën për vajzat nën moshën 15 vjeç janë në fakt një nënvlerësim i shtrirjes së vërtetë të praktike” pasi vajzat mbeten të pambrojtura ndaj FGM derisa të arrijnë moshën e zakonshme, e cila është 18 vjeç në Sierra Leone . Praktika përfshin gjithashtu të gjithë shoqërinë e Sierra Leones: ajo bëhet nga njerëz të pasur dhe të varfër, urbanë dhe ruralë, në grupe fetare dhe nivele arsimore.

Është e pamundur të dihet se sa vajza dhe gra të reja, si Jalloh, vdesin çdo vit në Sierra Leone pasi i nënshtrohen FGM-së, pasi Shoqëria Bondo është e mbuluar me fshehtësi dhe heshtja mbahet përmes bestytnive dhe frikës. Një raport i vitit 2017 për Bondo nga Forward, një organizatë udhëheqëse afrikane që punon për të ndërgjegjësuar mbi FGM, zbuloi se “edhe duke folur për Shoqërinë, gratë besojnë se i vë në rrezik të ‘mallkimeve’ dhe ‘demonëve'”.

Pasioni i lindur nga përvoja

Çdo javë, Turay dhe ekipi i saj në Lëvizjen e Iniciativës së Amazonës (AIM) marrin telefonata rreth vdekjeve të dyshuara të FGM nga aktivistë vendas që janë pjesë e një rrjeti mbarëkombëtar të quajtur Forumi kundër praktikave të dëmshme. Më pas ata dalin në vendngjarje, në përpjekje për të nxitur forcat e policisë të marrin masa. Nga përvoja e Turay-t, nëse nuk bëhet bujë, një vajzë varroset me nxitim, shkaku i vdekjes nuk hetohet kurrë, drejtësia nuk kërkohet kurrë, mësime të pamësuara.

Pasioni i Turay për t’i dhënë fund FGM- së lindi nga përvoja personale. Si një vajzë e re, asaj gjithmonë e donte atë që dinte për Bondon – këndimin, kërcimin dhe festimin – por ajo kujton që nëna e saj i thoshte gjëra të tilla si: “Mos lejoni kurrë që dikush të prekë vaginën tuaj” dhe “Ditën që të shkoni për Bondo, ju do të dini se çfarë është Bondo.”

Ajo ditë erdhi kur Turay ishte 11 vjeç. Nëna e saj kishte vdekur kohët e fundit dhe asaj iu kërkua të bashkohej me motrat e saj më të mëdha në një teze që jetonte përtej qytetit. “Ata thanë ‘tezja jote dëshiron të të shohë dhe ajo ka përgatitur ushqim’,” kujton Turay. “Ndërsa po shkonim, dikush më kapi nga pas dhe më zhveshën lakuriq.”

Zëri i nënës së saj që kumbon në kokën e saj, Turay thotë se ajo “bëri një rezistencë të fortë”, por iu lidh sytë ndërsa disa njerëz e fiksuan. Ajo e tregon historinë në skica të ndara siç bëjnë shpesh njerëzit që kanë duruar ngjarje traumatike : “Më pas ndjeva prerjen e mprehtë. Fillova të zihesha dhe kur u zgjova, pashë motrat e mia, të dyja në dysheme, të gjakosura. Vetëm dy ditë më vonë, më filloi gjakderdhja e tepërt. Nuk mund të ecja për shtatë ditë sepse humba aq shumë gjak.”

Në fund të nisjes 14-ditore, vajzat u kthyen në shkollë. Ashtu si të gjithë ata që janë iniciuar para tyre, ata pritej të mbanin të fshehtë realitetin e asaj që ndodh në Shoqërinë Bondo, por Turay vendosi t’u tregonte miqve të saj për atë që kishte duruar. Gjithashtu e shqetësuar për plagën e saj e cila ishte fryrë, Turay i tha edhe babait të saj. Ajo do të kalonte tre muaj në spital duke u shëruar nga infeksioni.

Vetëm në vitin 2000, dy vjet para përfundimit të luftës brutale civile në Sierra Leone, dëshira e Turay për të zbuluar të vërtetën rreth FGM filloi të merrte formë. Ndërsa ishte në një kamp refugjatësh në Guinenë fqinje, ajo takoi të mbijetuar të tjerë të FGM dhe formoi AIM. Shumë nga ato gra më vonë kërkuan azil dhe u shpërngulën jashtë vendit, por Turay ishte i bindur për t’u kthyer në Sierra Leone dhe së shpejti shkoi në politikë. Në kulmin e karrierës së saj politike, në vitin 2016, ajo ishte zëvendësministre e Mirëqenies Sociale, Gjinisë dhe Çështjeve të Fëmijëve.

“Ishte nga përvoja ime që vendosa të flas si e mbijetuar për t’u siguruar që të mbroj gratë e tjera,” thotë Turay. “Ka shumë vajza që vdesin në heshtje.” 

Sot ajo punon me kohë të plotë në AIM, e mbështetur nga një staf prej 20 vetash, puna e tyre financohet nga donacione nga brenda Sierra Leone dhe jashtë saj, duke përfshirë ndihmën nga qeveria gjermane.

Ruajtja e kulturës, heqja e prerjes

Aktivistët thonë se prevalenca e FGM në të gjithë botën ka rënë për 25 vjet (megjithëse numrat individualë mund të rriten për shkak të rritjes së shpejtë të popullsisë), por në Sierra Leone, praktika ka mbetur e rrënjosur duke i bërë gratë të pafuqishme.

Raporti Forward 2017 për Bondo-n e shpreh në këtë mënyrë: “Fillimi në Bondo shihet si i nevojshëm për përparimin e grave, për sa i përket vetëvlerësimit dhe vlerës së tyre për komunitetin. Në një shoqëri të varfër ku vajzat përballen me vështirësi të tilla, Bondo është një nga të paktat herë në jetën e tyre kur vajzat festohen dhe janë në qendër të vëmendjes.”

Turay e kuptoi se për shumë gra, Shoqëria Bondo kishte të bënte me fuqizimin dhe e dinte edhe nga përvoja e saj se në brendësi të shkurret e Bondo-s u mësoheshin mësime jetësore, të tilla si të gatuanin dhe si të kujdeseshin për familjen.

Kështu, për të ruajtur të veçantën e Bondos dhe për të braktisur atë që është e dëmshme, në vitin 2016 ajo vendosi të fillojë një rit alternativ kalimi. Ceremonia tradicionale zgjat 14 ditë. Por, jo të gjithë janë dakord me metodat e Turay-t apo mesazhin e saj.

Top Channel