Chandrayaan-3 dhe Luna-25, gara për të zbuluar misteret e polit jugor të Hënës

Këtë javë, India planifikon të ulë një sondë robotike, Chandrayaan-3,  afër jugut. Dje, Luna-25 i Rusisë, që pritej të ishte anija kozmike e parë që do ta bënte këtë, u rrëzua në Hënë. India po planifikon gjithashtu një mision të përbashkët të Eksplorimit Polar Hënor (Lupex) me Japoninë për të eksploruar rajonet me hije ose ‘anën e errët të Hënës’ deri në vitin 2026.

Pse po shfaqet poli jugor si një destinacion shkencor bindës? Shkencëtarët thonë se një arsye kryesore është uji.

Të dhënat e mbledhura nga Lunar Reconnaissance Orbiter, një anije kozmike e NASA-s që ka studiuar Hënën për 14 vjet, sugjerojnë se akulli është i pranishëm në disa nga krateret e mëdha me hije të përhershme që mund të mbështesin njerëzimin.

Uji ekziston si i ngurtë ose avull në Hënë për shkak të vakumit sepse Hëna nuk ka gravitet të mjaftueshëm për të mbajtur një atmosferë. Misioni hënor i Indisë Chandrayaan-1 ishte i pari që gjeti prova të ujit në Hënë në vitin 2008, sipas BBC.

Perspektiva për të gjetur ujë në Hënë është emocionuese në shumë mënyra, thonë shkencëtarët.

Uji i ngrirë i pa ndotur nga rrezatimi i Diellit mund të jetë grumbulluar në rajonet e ftohta polare gjatë miliona viteve, duke çuar në akumulimin e akullit në ose afër sipërfaqes. Kjo ofron një mostër unike për shkencëtarët që të analizojnë dhe kuptojnë historinë e ujit në sistemin tonë diellor.

“Ne mund të adresojmë pyetje të tilla se nga ka ardhur uji dhe kur, dhe cilat janë implikimet për evolucionin në jetën në Tokë,” thotë Simeon Barber, një shkencëtar planetar në Universitetin e Hapur në Mbretërinë e Bashkuar, i cili gjithashtu punon me Hapësirën Evropiane.

Shumë vende po planifikojnë misione të reja njerëzore në Hënë, dhe astronautët do të kenë nevojë për ujë të pijshëm dhe kanalizime.

Transportimi i pajisjeve nga Toka në Hënë përfshin tejkalimin e tërheqjes gravitacionale të Tokës. Sa më e madhe të jetë pajisja, aq më shumë raketa dhe ngarkesë karburanti do të nevojiteshin për të arritur një ulje të suksesshme në Hënë. Kompanitë e reja komerciale të hapësirës paguajnë rreth 1 milion dollarë për të çuar një kilogram ngarkesë në Hënë.

” 1 milion dollarë për litër ujë të pijshëm! Sipërmarrësit e hapësirës pa dyshim e shohin akullin hënor si një mundësi për të furnizuar astronautët me ujë”, thotë Prof Barber. Kjo nuk është e gjitha. Molekulat e ujit mund të ndahen në atome hidrogjeni dhe oksigjeni, dhe të dyja mund të përdoren si shtytës për të hedhur raketa. Por së pari shkencëtarët duhet të dinë se sa akull ka në Hënë, në çfarë formash dhe nëse mund të nxirret në mënyrë efikase dhe të pastrohet për ta bërë atë të sigurt për t’u pirë.

Gjithashtu, disa ekstreme në polin jugor janë prekur nga rrezet e diellit për periudha të gjata kohore, deri në 200 ditë tokësore me ndriçim të vazhdueshëm. “Energjia diellore është një tjetër burim për të ngritur një bazë hënore dhe pajisje të energjisë potencial që ka poli,” thotë Noah Petro, një shkencëtar projekti në NASA.

Poli jugor hënor ndodhet gjithashtu në buzë të një krateri masiv me ndikim të sistemit diellor. Me një diametër prej 2,500 km (1,600 milje) dhe duke arritur në thellësi deri në 8 km, ky krater është një nga karakteristikat më të lashta brenda sistemit diellor.

Lundrimi në polin hënor me rovera, kostume hapësinore dhe mjete kampionimi në një mjedis krejtësisht të ndryshëm drite dhe termik, në kontrast me vendet ekuatoriale të eksploruara më parë, gjithashtu premton të japë njohuri të vlefshme.

Por shkencëtarët e quajnë këtë një garë në polin jugor. “Këto misione janë planifikuar për dekada dhe janë vonuar kaq shumë herë. Herën e fundit që pati një garë të vërtetë hapësinore, ne përfunduam duke humbur interesin për Hënën pas tre vjetësh dhe nuk jemi kthyer në sipërfaqen e saj që prej 50 vitesh”, thotë Vishnu Reddy, një profesor i shkencave planetare në Universitetin e Arizonës.

Misionet indiane dhe ruse gjithashtu kishin disa objektiva të përbashkëta, theksojnë shkencëtarët.

Për të qenë të sigurt, vendi i uljes së orbitës indiane është “pak larg polit aktual”. “Por të dhënat do të jenë magjepsëse,” thotë Prof Neal.

Rusia dhe Kina kanë plane për të ndërtuar një stacion hapësinor hënor për të zhvilluar objekte kërkimore në sipërfaqen e Hënës, në orbitë ose të dyja. Rusian po planifikon më shumë misione Luna. NASA po dërgon instrumente në tokëzues komercialë për të shkuar në vendet përtej Hënës. Japonia po përgatitet të dërgojë një tokëzues inteligjent (misioni SLIM) më 26 gusht,  një mision në shkallë të vogël për të demonstruar teknikat e sakta të uljes hënore nga një eksplorues i vogël.

Dhe, sigurisht, programi Artemis i NASA-s synon të rivendosë astronautët në Hënë në një seri fluturimesh hapësinore, më shumë se gjysmë shekulli pas misionit të fundit Apollo.

“Hëna është si një enigmë gjigante. Ne kemi disa nga pjesët, të katërtat dhe skajet e bazuara në mostrat dhe të dhënat e meteoritëve hënor. Kemi një pamje se si është Hëna, por është e paplotë,” thotë zoti Petro.

“Hëna ende po na befason!”

Top Channel