Filmi i vitit 1998 që parashikoi të ardhmen

“Mirëmëngjes, dhe në rast se nuk të shoh… mirëdita, mirëmbrëma dhe natën e mirë!” Truman Burbank i luajtur nga aktori Jim Carrey i përshëndet me gëzim fqinjët e tij.

Është po aq e parashikueshme sa lindja dhe perëndimi i diellit, një pjesë e rutinës së pandryshueshme të përditshme të Truman. Ai nuk e di se e gjithë jeta e tij është një gënjeshtër që po shikohet nga miliona persona.

I publikuar në vitin 1998, filmi i veçantë i Hollivudit, një komedi-dramë psikologjike satirike fantastiko-shkencore, për një burrë që jeton në një realitet të sajuar nga producentët televizivë ndikoi në publikimin e tij, por askush nuk e dinte plotësisht sa parashikues do të ishte.

Në vitet e mëvonshme, ajo ka ardhur për të mishëruar një mori ankthesh kulturore, soditizmin masiv dhe maninë e televizionit të realitetit që ka përfshirë globin.

I shkruar nga Andrew Niccol dhe me regji nga Peter Weir, filmi fitoi rreth 264 milionë dollarë në mbarë botën dhe fitoi tre nominime për Oscar për aktorin më të mirë dytësor, skenarin origjinal dhe regjisorin, por këto statistika në vetvete nuk përfaqësojnë masën e ndikimit të saj.

Filmi përshkruan në mënyrë të ndërlikuar jetën e përditshme të shitësit me emër të pastër të sigurimeve, Truman, i cili nuk është plotësisht i vetëdijshëm se ekzistenca e tij është subjekt i një shfaqjeje globale televizive dhe etike të pasigurt, familja dhe miqtë e tij janë aktorë dhe bota përreth tij.

I zgjedhur për t’u shfaqur që nga lindja, jeta e Truman është dokumentuar me 5000 kamera të vendosura në të gjithë “qytetin e tij të lindjes” në ishullin Seahaven, të cilat transmetojnë jetën e tij në një shikueshmëri prej 1.5 miliardë personash. Më pas, një ditë fatale, gënjeshtrat e ekzistencës së tij fillojnë të shkërmoqen pas një sërë ndërprerjesh aksidentale.

Megjithatë, ndërsa Truman vendos me guxim të largohet nga “realiteti” i tij i ndërtuar dhe të ikë nga një manipulim i tillë, si shoqëri ne duket se kolektivisht kemi shkuar në drejtim të kundërt. Sigurisht, nënteksti paralajmërues i filmit nuk u përfill, sepse soditizmi mediatik vetëm sa është bërë një pjesë gjithnjë e më e rrënjosur e jetës sonë.

Në kohën e prodhimit të “The Truman Show”, televizioni ishte në fillimet e tij, me shfaqje si “The Real World” që kryesonte, por ishte formati holandez “Big Brother”, në të cilin disa persona ndanin një shtëpi për disa javë që do ta kthente zhanrin në një fenomen mbarëbotëror.

Krijuesi i Big Brother, Peter Weir tha: Pashë Truman dhe mendova më mirë të lëviznim përpara. Big Brother doli një vit e ca më vonë.

Por komenti i mprehtë i Truman Show për të jetuarit nën mbikëqyrje të vazhdueshme parashikoi jo vetëm epokën e realitetit televiziv, por të gjithë kulturën e mediave sociale.

Edhe në Shqipëri Big Brother VIP theu rekorde shikueshmërie, ku me mijëra njerëz shikonin me orë të tëra se çfarë ndodhte në shtëpinë më të famshme të momentit.

Gjithashtu në ditët e spektaklit, numri i njerëzve që qëndronin jashtë ulej, ndërsa ata zgjidhnin të shikonin formatin në shtëpi apo bare. Se çfarë do të ndodhte mes personazheve, ishte pjesë e pandashme e komunikimit të shqiptarëve.

Fenomeni i vetë-transmetimit është përhapur në shoqërinë tonë përmes Twitter, Instagram, Facebook, TikTok, Youtube dhe shumë të tjera.

Gjithashtu, mund të përballemi edhe me Sindromën e Personazhit Kryesor, një stenografi e mediave sociale për ata që me narcisizëm e imagjinojnë veten si protagonist në historinë e tyre të jetës, dhe njerëzit përreth tyre si personazhe mbështetës.

Të rinjtë e ditëve të sotme janë kthyer në personazhin kryesor të jetës së tyre publike, ku tregojnë shumë elemente intime gjatë ditës në rrjete sociale.

Në rrjetin social Tik Tok mund të përballemi shpesh me këtë sindromë. Adoleshentët e mërzitur iu drejtuan aplikacionit të ndarjes së videove për t’i shpëtuar monotonisë së karantinës. Por edhe pas largimit të pandemisë, ky trend nuk ka ndryshuar, madje është bërë edhe më intensiv.

Sindroma e Truman Show

Impakti i Truman Show krijoi edhe termin “Truman Show Syndrome”, i krijuar në vitin 2008 nga psikiatri Joel Gold dhe vëllai i tij akademik Ian Gold për të përshkruar pacientët që besonin se kishin një jetë për të argëtuar të tjerët. Ian Gold, profesor i asociuar i filozofisë dhe psikiatrisë në Universitetin McGill, thotë për BBC Culture se megjithëse filmi “kapi një moment të spikatur në historinë e teknologjisë”, ai nuk ishte shkaku i vetëm i iluzionit.

Aksesi i gjerë në celularë dhe media sociale vetëm sa do të kishte ngritur më shumë ankthet e ngjashme me Trumanin. Ky është sigurisht besimi i Dr Paolo Fusar-Poli, Profesor dhe Drejtues i Psikiatrisë Parandaluese në Departamentin e Studimeve të Psikozës në King’s College në Londër, dhe bashkëautor i kërkimit mbi fenomenin e sindromës Truman Show të botuar në Revistën Britanike të Psikiatrisë 2008.

Dr Fusar-Poli i tha BBC Culture: Sigurisht, digjitalizimi i thellë i kohëve të fundit dhe hiperekspozimi i jetës sonë në mediat sociale mund të shkaktojë këto përvoja [të ngjashme me Trumanin]. Profesor Gold thekson se “realitetet kulturore janë gjithmonë ndërhyrëse në përvojën psikotike”, dhe për këtë arsye kalimi në një jetë shumë digjitale mund të rrisë paranojën.

Gold dhe Fusar-Poli flasin për rëndësinë e Truman Show me identitetin modern, por Weir gjithashtu thekson faktin se filmi flet për një paranojë më themelore, pavarësisht nga tendencat aktuale kulturore. Kur u takua me aktorë në audicion për filmin, zbulon ai, disa thanë se u identifikuan me Trumanin sepse në rininë e tyre ishin ndjerë si “të mashtruar, ku të gjithë rreth tyre aktronin”. 

Megjithatë, ka një grimcë  shprese në fund, shpresë se Truman mund të vazhdojë të jetojë jetën e tij pa praninë e shqetësuar të një audience të kudogjendur. Shoqëria jonë do të bënte mirë ta merrte si sugjerim shembullin e tij.

Burimi: BBC

Top Channel