Arsimi në Tiranë, tirani në arsim

E kam fjalën për Kristin, djaloshin 12-vjeçar nga fshati Leshnjë, në Jug të Shqipërisë. Në fytyrën e imët, në trupin e hollë, në këmishën e vjetër s’ka asgjë të veçantë. Por prapë ai bie në sy mes të tjerëve, sepse është një djaloshar trupvogël, veshur me zhele, por shumë kureshtar. Të kujton “Lulin e vocërr” të Migjenit, në formatin e mjerë të perceptimit bashkëkohor. Ka gjithmonë në fytyrën e qetë dhe të djersitur atë shprehjen mbretërore të njerëzve fatkëqij që i bën ata të duken shpërfillës. Babai i Kristit është burri me lopatë. Kërkon punë lart e poshtë nëpër fshat. Qëllimi i jetës së tij është larg ambicies energjike të një milingone: Të punojë dhe fitojë aq sa i duhen për t’i blerë molton e përditshme të birit, me çokokrem ose me reçel qershie, dhe aq sa i duhen për të mjegulluar trurin me alkool në mbrëmje. Babai i Kristit quhet Vangjel, dhe është gjithashtu një i krishterë i pafat. Në familjen e tij të dëshpëruar, ekziston megjithatë një gjallesë e lumtur: e shoqja. Shpesh, hareja e saj kthehet në jehonë luginës së fshatit, ndërsa ajo këndon, këlthet ose ulëret për mrekullitë apo padrejtësitë e kësaj bote, sepse është një e sëmurë mendore. Vangjeli dehet çdo natë që të durojë jo vetëm fatkeqësinë dhe pasionin e saj ulëritës, por edhe frikën; frikën mos në mesnatë, gjatë ndonjë krize nervore, gruaja vret fëmijën e saj.

Në mëngjes, kur niset për në shkollë, Kristi shtrëngon barkun për të duruar urinë, sepse zakonisht shtrihet të flejë herët dhe pa ngrënë.   Gjatë ditës mbyll veshët dhe shtrëngon sytë, që mos dëgjojë si të tjerët fjalët e pista dhe veprimet e turpshme të së ëmës nëpër fshat. Në mbrëmje shtrëngon muskujt e shpinës kur babai i dehur kthehet nga lokali dhe e rreh me shkak e pashkak. Rrallë i shikon shokët, njerëzit dhe kafshët në sy, sepse është biri i një të marre, është i uritur, i vetëm. Duket sikur asgjë në këtë botë nuk mund t’i shkaktojë ndjesira  të forta, sepse kjo krijesë është sjellë në ekzistencë jo për të provuar, jo për të shijuar, por për të duruar… Kur kaloj asaj rruge malore me makinë, e kam parë tek shpejton për të shkuar në shkollë, me zell fëminor, me një çantë të madhe e të grisur zhelesh në shpinë, që nuk ka libra brenda, as fletore. Ai shkon në shkollën e fshatit fqinj 6 km larg, meqë në fshatin e tij nuk ka. Por besojeni, ky fëmijë nuk di mirë shkrim dhe këndim. Ditën e esesë, në vend të shkruajë metafora, pikturon Xhekun, qenin e tij kockë e lëkurë, ose nënën e tij, ngarkuar me shkarpa të thata, që i mbledh duke kënduar, kërcyer ose herë duke ulërirë në pllajën e malit, dhe nuk i sjell kurrë në shtëpi…

Kristi është lëkurëmbyllur, por nuk është rom, edhe pse shokët  e shkollës dhe banorët e fshatit  e thërrasin  “korrozi”. Kur babai, Vangjeli, nuk ka punë me lopatë, nuk ka fare punë. Ata jetojnë në një fshat ku pak gjëra ndodhin veç prerjes dhe shitjes së druve të pyllit në mal. Për të siguruar ushqimin, frytin, vitaminat, dhe tre vaktet e ditës, të mbledhura të gjitha në një molto-kurasan, Kristi lufton edhe vetë. Lufton edhe vetë, sepse pagesa e së ëmës, si “kemp” për të sëmurët mendorë, është e vogël si duart e tij të vogla, të plasaritura e të pista, dhe nuk mjafton veç për disa ditë bukë edhe kripë. Kur ishte i vogël e ndiqte të atin për t’i bërë shoqëri lodhjes së tij, tani del dhe lodhet edhe vetë. E pati marrë këtë vendim një pasdite vjeshte, kur u kthye në shtëpi dhe gjeti qenin e vrarë. E kishte goditur e ëma me sëpatë, në një shkallëzim të saj të delirit: Donte që ta bënte mish të thatë, (pastërma), siç bëjnë fshatarët që therin dhen ose dhi për t’i tharë dalëngadalë mbi stufën e druve, që të shtyjnë dimrin. Familja e Kristit nuk kish as dhen as dhi, prandaj nëna e sëmurë befas kish zgjedhur qenin e gjorë… Atëherë, me lot në sy për Xhekun e gjorë, heroi ynë i vogël me emrin e shenjtë Krist, e pat kuptuar se duhej të fitonte vetë ushqimin e ditës, molton me çokokrem dhe kish një mënyrë për këtë: Të shkonte në mal, të ngarkonte edhe ai   kërcunjtë e vdekur të pyllit në makinat transportuese, për të fituar 500 lekë të vjetra, aq sa një molto kushton… Kështu kishte ndodhur. Mbrëmjeve, kur kthehej nga puna, i dërrmuar nga lodhja, me duar të gjakosura, Kristit i ndrinin sytë e tharë nga furia e malit, pasi kish filluar të fitonte vetë, me duart dhe punën e tij molton e shijshme, vaktin e vetëm të ditës.
 
Papritur, në qiellin e vuajtjes fëminore u shfaq rrëzëllitës një ylber i vërtetë. Fati ruan trokitje të mira për ne edhe në mes të mizerjes. Për shkak të krizës rebele në Greqi, xhaxhai i Kristit, emigrant prej shumë vitesh atje, u kthye në Atdhe. Para disa javësh, pata botuar një shkrim në gazetën “Shqip” me titullin: “Kuja e biznesit të vogël”, ku flitej për një familje emigrantësh shqiptarë që ishte kthyer në Tiranë për të hapur një biznes prodhim ëmbëlsirash në Tiranë. Bëhej fjalë pikërisht për atë, xhaxhain e Kristit. Për ta ndihmuar, ai e mori me vete në Tiranë nipin trupvogël Krist, që së paku, të ushqehej më mirë, të vishej më mirë, të sigurohej më mirë e sidomos, të shkollohej më mirë.

Në atë shkrim tregoja se mbas disa muajsh pastiçeria u ndodh në vështirësi, për shkak të varfërisë së njerëzve të lagjes, të cilët  nuk e tepronin me ëmbëlsira, sepse nuk ju tepronin paratë për ato. Ndërkohë që Kristi u regjistrua në një shkollë 9-vjeçare për të mësuar, pasditeve ndihmonte xhaxhain e dëshpëruar në bërjen e brumrave, në mbrëmje i lutej atij t’i shpjegonte atë që nuk arrinin t’ia shpjegonin mësuesit në klasë. Ndryshe nga më parë, tani ai i ka librat në çantë, dhe çanta ia kërrus shpinën e dobët, por pesha e këtyre librave shtohet edhe më shumë, sepse shpesh ato nuk i kupton mirë as xhaxhai 30-vjeçar. Tituj abstraktë në matematikë, të shkruar nga autorë anonimë. Historia qesharake e Shqipërisë, me data të dyzuara festash e ndodhish, të ndryshme nga ç’thoshin mësuesit në fshat. Libri i gjuhës shqipe në qytet e kishte lakimin e emrit ndryshe nga libri i gjuhës shqipe në fshat. Mësuesi i fizikës në fshat iu shpjegonte ligjet duke i vënë fëmijët të mblidhnin patatet në kopshtin e tij… ky i qytetit u shpjegon ligjet e Njutonit dhe kundërveprimin e forcave, duke e praktikuar këtë gjë në fytyrën e Kristit dhe nxënësve të tjerë. Quhet Bilbil, por Kristi nuk e kuptonte pse nuk e quajnë debil. Shpulla e tij është e dhunshme, dhemb, shushat, përvëlon, ka forcë të madhe goditëse. Kimia është e bukur, por është një lëndë abstrakte. Mësuesja, militante e partisë në pushtet e ka të plotë qartësinë që fal menaxhimi i kohës. Nuk e harxhon kot atë. Bën kurse të fshehta private. Ajo nuk e pyet Kristin, a do të mësojë kimi. E pyet, a do të kalojë. Që të kalojë klasën, ajo e fton Kristin e hutuar prej buzëkuqit të saj të ndezur të shkojë në shtëpinë e saj ku ajo zhvillon kurse me pagesë “të arsyeshme”. Të lutem Krist, më parapaguaj gjithë kursin, sepse kam nevojë për para. Vajza ime studion në Paris”.

Shkrehja e mësimdhënies në kryeqytet është e dallueshme, njëlloj si në Leshnjë, në fshatin e tij. Mësuese Lumja në Tiranë i kujton Kristit mësuese Edlirën që vinte nga qyteti për të dhënë mësim në fshat. Me vath, minifund edhe gjoksin gjysmëzbuluar, mësuese Edlira i vinte fëmijët të lexonin vetë mësimin në klasë dhe fliste pa pushim në celular me të dashurin dhe nuk kujdesej hiç të pëshpëriste me zë të ulët fjalët: “shpirt”, “zemër” edhe “shkërdhatë”. Lumja bën të njëjtën gjë. Vetëm se ajo nuk flet në telefon me të dashurin, por me komshien, i ankohet asaj për “Gjinin e Portokallisë”, kur bën humor me Kryeministrin dhe zyrtarët e naltë: “U bo ene ai maloku, t’shaj’ malok’t”

Ashtu si në Leshnjë, arsimi në Tiranë nuk ka shpirt. Mësuesit militantë, të ardhur nga mali, të emëruar në detyra të pamerituara, pa garuar kurrë e askund, kanë fshirë shpirtin e garës edhe te nxënësit. Vështirë të gjesh në armatën e mësimdhënies mësuesit e përkushtuar të së shkuarës, nga armata fisnike e njerëzve të arsimit që sot janë hedhur barbarisht në rrugë nga një regjim i paditur. Në shkolla gjen gjithnjë e më pak mësues profesionistë. Në klasa gjen gjithnjë e më pak nxënës të mirë, dhe gjen gjithnjë e më shumë nxënës që nuk kanë sensin e disiplinës, moralit dhe edukatës. Adoleshentët shahen dhe shqyhen dhe shuhen në shkolla, përballë një administrate mediokre dhe të paaftë, që ka nevojë urgjente të edukohet dhe disiplinohet vetë. Kjo administratë militante e ka katandisur dijen në një mungesë dhe shkollën në një kampion dhe kapanon harbutërie, shpesh edhe droge.

Në shkollën e Kristit ka mësues me shumicë. Kristi ankohet se nuk ua kupton mirë gjuhën, për shkak të dialektit të tyre. Librat janë me shumicë, por ngjajnë si të shkruar në gjuhë të huaj. Në Leshnjë kishte pak nxënës, ishte qetë dhe ndonjëherë çatia e shpuar e shkollës i pikonte mbi ballë, por në Tiranë është edhe më keq. Në Tiranë nuk ka ngrohje, nuk ka dashuri, nuk ka vëmendje. Në Tiranë, klasa e Kristit ka kaq shumë nxënës, saqë asnjë nga mësuesit nuk ia mban mend emrin Kristit të vogël, ndonëse ai ka emrin e shenjtë të Jezusit.

Gazeta ‘Shqip’

Top Channel