ANALIZA/ Donald Trump gati të rrëzojë kryeministrin e Kanadasë nga pushteti, kush e ka radhën në Europë?

Sjellja e tij përbuzëse ndaj një kundërshtari të dobësuar politik, të cilin e tall duke e quajtur guvernatorin e shtetit të 51-të, si një fyerje ndaj fqinjit besnik të Amerikës, është një paralajmërim i një strategjie agresive ndërsa kërkon fitore të mëdha për mandatin e tij të dytë, ende pa hyrë në detyrë.

Dhe gatishmëria e tij për të ndërhyrë në politikat e brendshme të një aleati duhet të jetë një paralajmërim për qeveritë e tjera të përçara në vende si Franca, Gjermania dhe Koreja e Jugut, ku kaosi politik dhe ndarjet e brendshme mund ta bëjnë të vështirë kundërshtimin.

Kërcënimi i Trump për të vendosur tarifa prej 25% mbi mallrat kanadeze për të detyruar veprime nga Otava në çështjet kufitare e ngarkoi Trudeau me frikën e një recesioni të thellë përpara një viti zgjedhor që do të nisë me vështirësi të mëdha.
Kjo gjithashtu përfaqëson një qasje jashtëzakonisht të ashpër ndaj një kombi që ka lidhje të thella diplomatike, kulturore dhe familjare me Shtetet e Bashkuara, që është gjysma e një prej marrëdhënieve tregtare më fitimprurëse në botë dhe që dërgoi trupat e tij për të vdekur në mbrojtje të aleatit të tij pas sulmeve terroriste të 11 shtatorit 2001.

Trudeau në prag të kolapsit
Trudeau, kryeministri liberal tashmë i lëkundur, mund të ketë pësuar një goditje ekzistenciale këtë javë me dorëheqjen sensacionale të Ministres së Financave dhe Zëvendëskryeministres Chrystia Freeland, e cila paraqiti një akuzë ndaj drejtimit e tij disa orë para se të paraqiste një deklaratë kritike për buxhetin në Parlament.
Tensionet politike kishin zier mes dy politikanëve më të fuqishëm të Kanadasë për muaj me radhë, dhe Liberalët tashmë dukeshin të dënuar në zgjedhjet që duhet të mbahen në vjeshtën e ardhshme, pasi kanë mbetur vazhdimisht prapa Konservatorëve të opozitës me rreth 20 pikë në sondazhe.
Por manovra e tarifave e Trump e thelloi përplasjen politike brenda kabinetit kanadez. Në një letër “të nxehtë” dorëheqjeje, Freeland, një besnike e gjatë e Trudeau, e akuzoi atë efektivisht për promovimin e politikave të kota që do ta linin Kanadanë keq të ekspozuar ndaj Trump.

“Kombi ynë sot përballet me një sfidë të rëndë. Administrata e ardhshme në Shtetet e Bashkuara po ndjek një politikë të nacionalizmit agresiv ekonomik, duke përfshirë një kërcënim për tarifa prej 25 për qind. Ne duhet ta marrim këtë kërcënim jashtëzakonisht seriozisht,” shkroi Freeland. “Kjo do të thotë të mbajmë rezervat tona financiare sot, në mënyrë që të kemi burimet që mund të na duhen për një luftë tarifash që po vjen.” Ajo vazhdoi: “Kjo do të thotë të shmangim lojërat politike të kushtueshme, të cilat nuk mund t’i përballojmë dhe që i bëjnë kanadezët të dyshojnë se ne e kuptojmë seriozitetin e momentit.”

Pas nëntë vitesh në pushtet, Trudeau ka shkatërruar besimin e shumë kanadezëve dhe pjesës më të madhe të partisë së tij parlamentare. Spekulimet janë të shumta nëse ai do të japë dorëheqjen në fillim të vitit të ardhshëm, për t’i dhënë mundësinë partisë së tij të zgjedhë një udhëheqës dhe kryeministër të ri, ose nëse një votë mosbesimi mund të rrëzojë qeverinë e tij të minorancës dhe të shkaktojë zgjedhje të parakohshme të përgjithshme.
“Nuk do të thosha se zgjedhja e Trump po ndryshonte qeverinë kanadeze, por sigurisht që po ndryshon bisedën, po ndryshon atë për të cilën do të jetë fjala në zgjedhjet e ardhshme dhe përgjigjen e kësaj qeverie,” tha Mattheë Lebo, profesor vizitor në Universitetin McGill në Montreal. “Dhe ndoshta, po ndryshon kohën kur Justin Trudeau do të largohet,” shtoi Lebo, i cili gjithashtu jep mësim në shkencat politike në Universitetin Perëndimor të Ontarios.

Për Trump, kjo javë kaosi në politikën kanadeze nuk mund të kishte shkuar më mirë. Me një goditje të vetme, ai u çlirua nga Freeland, me të cilën u përplas kur ajo udhëhoqi bisedimet tregtare me SHBA në mandatin e tij të parë, dhe dëmtoi Trudeau, të cilin ai qartësisht nuk e pëlqen dhe që shihet nga rrethi i tij si i dobët dhe ultra-progresiv.

“Shteti i Madh i Kanadasë është i tronditur pasi Ministrja e Financave jep dorëheqjen, ose u shkarkua, nga pozita e saj nga Guvernatori Justin Trudeau,” shkroi Trump në Truth Social të martën. “Sjellja e saj ishte plotësisht toksike dhe aspak e përshtatshme për të arritur marrëveshje që janë të mira për qytetarët shumë të pakënaqur të Kanadasë. Ajo nuk do të mungojë!!!”

Me Trump-in, tregtia është një lojë ku fiton ose humbet

Kjo është një sjellje hakmarrëse nga udhëheqësi i një kombi të madh kundër partnerit të tij më të madh tregtar. Por kjo përputhet me këndvështrimin e Trump për çdo ndërveprim të politikës së jashtme, si një konflikt biznesi transaksional midis dy kundërshtarëve, ku vetëm njëri mund të dalë fitues.

Dhe taktikat e Trump duket se po funksionojnë. Trudeau, për shembull, nxitoi drejt Mar-a-Lago muajin e kaluar në një akt nënshtrimi që konfirmoi dominimin e Trump në këtë marrëdhënie. Kjo mund të ketë përkeqësuar gjithashtu tensionet e kryeministrit me Freeland, e cila favorizonte një qasje më të ashpër kanadeze. Trump gjithashtu shkatërroi unitetin politik në veri të kufirit, që më parë kishte qenë vendimtar për qasjen e Kanadasë në marrëdhëniet me Uashingtonin. Kryeministri i Ontarios, Doug Ford, paralajmëroi, për shembull, se Kanadaja duhet të ndalojë eksportet e energjisë elektrike në Shtetet e Bashkuara si hakmarrje për kërcënimet e Trump, një hap që e largoi atë nga liderët e tjerë në provincat e tjera.

“Dua të shes më shumë energji elektrike; më shumë fuqi miqve dhe aleatëve tanë më të ngushtë në botë. Por ky është një mjet që ne e kemi në kutinë,” tha Ford për CNN-in të martën. “Ne dërgojmë 4.3 milionë fuçi (naftë) çdo ditë. Nëse do të vendosej një tarifë për këtë, çmimi i gazit do të rritej me 1 dollar për gallon, dhe kjo nuk do të pritej mirë.” Kryeministri i Ontarios, një Konservator Progresiv, tha megjithatë se ai do të preferonte të punonte me Trump, duke theksuar se SHBA dhe Kanadaja janë më të forta së bashku.
Trump e di që po vepron nga një pozitë e forcës. Shtetet e Bashkuara janë partneri më i fuqishëm në marrëdhënie dhe ndërsa një luftë e plotë tregtare do të dëmtonte konsumatorët amerikanë, pasojat më të shpejta dhe më të rënda do të ndiheshin në Kanada.

Kërkesa e Trump që Kanadaja të bëjë më shumë për të parandaluar migracionin e paligjshëm dhe për të ulur rrjedhën e fentanilit përtej kufirit ka sjellë premtime nga Otava për qindra miliona dollarë investime dhe më shumë kontrolle kufitare dhe personel, edhe pse këto çështje janë më të vogla në krahasim me situatën në kufirin SHBA-Meksikë.

Por përçmimi i Trump për aleancat që presidentët e tjerë i kanë ushqyer për dekada dhe rezistenca e tij ndaj kompromiseve që përshtaten për të dyja palët e bëjnë të vështirë për miqtë e Amerikës të menaxhojnë marrëdhënie normale me Shtetet e Bashkuara kur ai është në pushtet.

Kjo qasje është pothuajse e sigurt që do të bëhet më e theksuar në mandatin e dytë të Trump. Në rastin e Kanadasë dhe Meksikës, ai duket se synon të marrë lëshime të mëdha përpara rinegociimit të planifikuar të marrëveshjes tregtare të kontinentit USMCA, të cilën ai e cilësoi si një triumf të famshëm në mandatin e tij të parë, por tani dëshiron ta ndryshojë.

“Ne humbim shumë para me Kanadanë, një sasi e jashtëzakonshme parash,” tha presidenti i zgjedhur në një konferencë për shtyp në Mar-a-Lago të hënën. “Ne po subvencionojmë Kanadanë. Ne po subvencionojmë Meksikën. Kjo nuk mund të vazhdojë. Dhe unë shkoj shumë mirë me njerëzit e Meksikës dhe Kanadasë, por nuk mund ta lejojmë që të ndodhë.” Ai vazhdoi: “Pse po mbështesim dhe po u japim vendeve të tjera qindra miliarda dollarë? Nuk është e drejtë. Nuk është korrekte.”

Nuk është e qartë se çfarë nënkupton Trump kur thotë se SHBA u jep kombeve të tjera qindra miliarda dollarë. Ai mund të i referohet defiçiteve tregtare, të cilat ai shpesh duket se i sheh si prova që një komb tjetër po përfiton nga SHBA — por shpesh reflektojnë dëshirën e konsumatorit amerikan për të blerë mallra, pavarësisht nga burimi i tyre, si një shenjë e prosperitetit ekonomik të SHBA.

Pozicionet e ashpra të Trump në negociata pasqyrojnë vetëbesimin suprem pas fitores së tij në zgjedhje. Ai flet për miliona amerikanë që besojnë se tregtia globale e lirë ka dëmtuar prodhimin amerikan dhe ka përfituar elita e biznesit që ka transferuar punët në ekonomitë me paga të ulëta jashtë vendit. Shumë nga këto komunitete ndodhen në shtetet kufitare afër Kanadasë.

Megjithatë, realiteti i tregtisë kontinentale është gjithashtu kompleks. Prodhimi dhe zinxhirët e furnizimit janë thellësisht të ndërthurur për shkak të marrëveshjeve tregtare. Pjesë të një automobili, për shembull, mund të kalojnë kufirin disa herë para montimit përfundimtar. Kështu që një luftë tregtare midis Shteteve të Bashkuara dhe Meksikës e Kanadasë mund të ketë një ndikim të dëmshëm për punëtorët dhe konsumatorët amerikanë, si dhe për ata përtej kufijve veriorë dhe jugorë.

Kush është i radhës?

Ndërsa Kanadaja dhe Meksika janë në shënjestrën e Trump tani, ai është i sigurt se do të kthejë vëmendjen te ato që i konsideron si marrëdhënie të padrejta tregtare sapo të marrë detyrën muajin e ardhshëm.
Trump ka të ngjarë të përdorë strategjinë e tij të përçarjes dhe sundimit midis kombeve evropiane, duke kërkuar të pasqyrojë suksesin e tij në krijimin e përçarjes brenda Kanadasë. Ndërsa disa nga këto shtete gëzojnë mbrojtjen e fuqisë kolektive tregtare të Bashkimit Evropian, Unioni ka mjaft përçarje politike për të shfrytëzuar. Presidenti francez Emmanuel Macron është përfshirë në një krizë politike të vetëshkaktuar për muaj me radhë. Qeveria e Kancelarit gjerman Olaf Scholz sapo ka rënë, me zgjedhjet që do të mbahen vitin e ardhshëm. Kryeministri i ri britanik Keir Starmer ka një shumicë të madhe, por Mbretëria e Bashkuar nuk gëzon më mbrojtjen e BE-së pas Brexit-it, dhe trajtimi i Kanadasë nga Trump po tregon se aleatët më të vegjël dhe besnikë nuk mund të presin përjashtime.

Trump ka edhe një arsye tjetër për të ndjekur politika të ashpra — këto vende kanë populistë konservatorë në prapaskenë, me të cilët ai padyshim do të preferonte të bashkëpunonte. Lideri konservator kanadez Pierre Poilievre, një i djathtë i hapur sipas standardeve të vendit të tij, shihet gjerësisht si kryeministër në pritje dhe është lartësuar nga media konservatore amerikane për mbështetjen e tij ndaj protestave të kamionistëve që u përqendruan në Otava në vitin 2022, ku mbështetja për populizmin në stilin e Trump ishte e dukshme.

Ndërsa retorika po përshkallëzohet në të dy anët e kufirit, kanadezët po e përjetojnë herët se si mund të duket mandati i dytë i Trump. Por shumë shpejt edhe të tjerët do ta ndiejnë këtë.

“Unë mendoj se kanadezët nuk e kishin parashikuar se sa ndryshe mund të jetë një mandat i dytë nga i pari. … Unë sigurisht mendoj se këto do të jenë katër vite drastikisht të ndryshme nga katër vitet e para,” tha Lebo.
“Dhe mendoj se kanadezët sapo kanë filluar ta kuptojnë këtë dhe nuk dinë çfarë të bëjnë. Jam i sigurt që ata thjesht do të kërkojnë një udhëheqës tjetër nga Justin Trudeau, një parti tjetër nga Liberalët, dhe do të shpresojnë që një qeveri e re kanadeze të mund të mbajë Donald Trump larg shënjestrimit të këtij vendi dhe të përqendrojë vëmendjen diku tjetër.”

CNN

Top Channel