Rrënimi i pasurive natyrore

Sipas INSTAT, që nga viti 2005, kompanitë private të cilat shfrytëzojnë rezervat natyrore të vendit kanë eksportuar mbi 1.6 miliardë dollarë vetëm naftë edhe krom. Kjo është përafërsisht sa 12 për qind e prodhimit të përgjithshëm kombëtar aktual. Por cilat janë përfitimet që kanë marrë qytetarët nga shfrytëzimi masiv i pasurive të tyre natyrore?

Shqipëria filloi të mblidhte të ardhura në buxhet nga konçesionarët që nxjerrin naftën dhe kromin në vitin 2008, kur qeveria vendosi të rrisë rentën minerare nga 2 në 10 për qind të prodhimit bruto. Që nga ai vit, në total qeveria ka mbledhur në buxhet nga renta dhe detyrimet e tjera të kompanive konçesionare vetëm rreth 200 milionë dollarë.

Por duhet thënë gjithashtu se një pjesë të madhe të kësaj shume, të 200 milionë dollarëve, janë paguar nga kompania publike “Albpetrol”. Ndërsa kompanitë private, ato të cilat kanë “pjesën e luanit” në fushat krom dhe naftëmbajtëse, kanë arkëtuar vetëm nga eksportet mbi 1.6 miliardë dollarë, por deri më sot nuk kanë paguar asnjë lek tatim mbi fitimin, sepse raportojnë humbje duke deklaruar shpenzime të larta.

Një fenomen përballë të cilit qeveritë në të shkuarën janë deklaruar të dorëzuara. Por pse administrata ka qenë e pafuqishme për të kontrolluar kompanitë konçesionare?

Në vitin 2006, qeveria e asaj kohe i lejoi disa nga kompanive më të mëdha konçesionare që të shfrytëzonin burimet natyrore dhe të dërgonin faturat e shpenzimeve përmes vendeve offshore. Këto vende, siç mund të jetë rasti i Qipros, kanë rregulla të veçanta në fushën fiskale dhe informacioni tatimor dhe verifikimi i faturave është praktikisht i pamundur.

Edhe pse të ardhurat janë rritur fort, në të njëtën kohë në letra kompanitë kanë deklaruar të njëtën rritje edhe për shpenzimet. Si rezultat, ndonëse kanë arkëtuar mbi 1.6 miliardë dollarë vetëm nga eksportet që nga viti 2005, duke nënvizuar, pa përfshirë ato në tregun e brendshëm, kompanitë e naftës dhe kromit kanë paguar në buxhet, nga të gjitha taksat direkte, më pak se 200 milionë dollarë.

Bëhet fjalë për vetëm 12 për qind, në një kohë kur sipas FMN, të paktën në naftë, taksa optimale duhet të jetë nga 65 deri në 85 për qind. Si nafta dhe kromi janë të dyja pasuri natyrore të parinovueshme. Këto pasuri vetëm merren, shfrytëzohen dhe nuk kthehen më. Aktualisht kompanitë private që kanë konçesionet po i shfrytëzojnë ato me ritme të shpejta. Prodhimi i naftës ka arritur në 1.2 milionë tonë në vit, ndërsa rezervat e kromit janë gati duke përfunduar.

Dhe teksa burimet natyrore po shkojnë drejt fundit, të ardhurat që kanë marrë qytetarët shqiptarë, ata të cilët janë pronarët e vërtetë të këtyre pasurive, janë minimale. Sepse fitimet shkojnë diku tjetër, tek privatët. Ndërkohë që financat publike janë zhytur në spiralen e borxhit që rritet pafund.

Top Channel