“Në Emër të Historisë”

“Sipas Studimit të Komandës Gjermane të Aviacionit, Luftwaffe, Fushat e Aviacionit në Shqiperi 1935-1945”

Aviacioni në Shqipëri filloi në vitin 1914 kur Qeveria e Shqiperise u përpoq të blinte 3 avione por me shpërthimin e Luftës së Parë Botërore, porosia u anulua për shkak të mungeses se fondeve.

Shërbimet ajrore komerciale në Shqipëri filluan në vitin 1924 nga Adria-Lloyd, Firma gjermane më e njohur e kohës, por këto fluturime me marrveshje u morën dhe u monopolizuan nga Linja ajrore Air – Littoria disa vite më vonë. Tirana dhe Valona ishin aeroportet e vetme civile deri në mesin e viteve 1930, megjithëse disa terrene dytësore për ulje u përdorën edhe gjatë muajve të verës.

Sipas Luftwaffe-s Gjermane, Shqiperia kishte 21 fusha dhe pista uljesh ne momentin qe trupat Gjermane hyne ne Shqiperi ne 1943.

Me poshte:

Valona (ALB) (a.k.a. Valona-Arta, Vlorë-Nartë) (40 28 30 N – 19 28 20 E)

Të përgjithshme: fushë ajrore në bregdetin jug-perendimor të Shqipërisë 100 km JPJ Tiranë, 3 km JJL të Artës (Nartë) dhe 1.5 km në veriperëndim të qendrës së qytetit të Vlorës.

Historia: e ndërtuar në vitet 1930 dhe më pas u zgjerua dhe u përmirësua shumë nga italianët gjatë

1939-40. Ishte aeroporti kryesor i Italisë gjatë sulmit ndaj Greqisë dhe ishte për mbrojtjen e portit kyç të Vlorës. E marrë përsipër nga Luftwaffe në. 43 shtator, por u braktis dy muaj më vonë në nëntor

Dimensionet: përafërsisht. 1400 x 1080 metra (1530 x 1180 jardë) me formë drejtkëndore.

Sipërfaqja dhe pistat: bari dhe sipërfaqja e barërave të këqija. Një pistë betoni 1280 metra (1400

jard) në gjatësi ishte në linjë NNW/SSE. Një rrugë rrethuese kalonte përgjatë kufirit E dhe e lidhur me të dy skajet e pistës.

Karburanti dhe municioni: pikat e karburantit thuhet se ishin në të dy skajet e pistës. Pjesa më e madhe në afërsi të fushës ajrore ekzistonte depo e karburantit dhe municionit.

Infrastruktura: kishte 3 hangarë me përparëse të shtruara përgjatë kufirit E së bashku me aeroportin

admin dhe dyqane, ndërtesa.

Shpërndarja: avionët u parkohen në skajet juglindore dhe verilindore të zonës së uljes dhe aty gjithashtu

strehimoret e avionëve përgjatë rrugës rrethuese që paralelizohej me kufirin E.

Valona-Krionero (40 26 00 N – 19 29 40 E), një satelit i Valona-Artës me një pistë ajrore me barërat e këqija, bar dhe rërë që konsiderohej në gjendje të mirë. E vendosur në

bregu i gjirit 3.5 km JJ te qendres se qytetit te Valones. Rripi i shkurtër i matur përafërsisht. 510 x

135 metra (560 x 150 jard) dhe kishte 1 hangar në këndin JP me disa të vogla

ndërtesa në kufirin E. Ishte ende aktive dhe po mirëmbahej në qershor 43.

Vërejtje:

39 Prill: Pista ajrore e Valonës u inspektua, por u zbulua se ishte i papërshtatshëm për operime për më shumë se një skuadrilje ushtarake.

40 tetor: Valona renditet si një nga 6 fushat ajrore në Shqipëri të përfunduara ose ende nën ndërtim.

27 Shkurt 41: bombardohet nga RAF Blenheims – zona e uljes u si dhe u goditën ndërtesat e aeroportit.

Maj 43: Puna e nivelimit dhe kullimit u pa se po vazhdon.

7 gusht 43: zona e shpërndarjes verilindore po zgjerohej dhe po krijoheshin pistat e taksive

15 tetor 43: urdhra të lëshuara nga Lw.-Kdo. Südost të largojë të gjitha njësitë Flak nga Valona.

13 Nëntor 43: për shkak të sulmeve të përditshme nga bazat e avionëve aleatë në Itali, fusha ajrore u pa e papërdorshëm nga Luftwaffe dhe personeli i stacionit të fundit u largua. Zona e uljes ishte ne gjendje te mire.

Njësitë Operative:

(Regia Aeronautica): HQ 38th Storm BT (40 tetor); Grupi i 39-të BT (40 tetor); 40oBT Group (40 tetor); Grupi i 72-të OA (40 tetor – 42 gusht); Grupi i 150-të CT (40 tetor – 1941);

Skuadrilja e 43-të e OA (40 tetor); Skuadrilja 364 CT (40 tetor); Skuadrilja 120 OA (Dh 40);

371 Squadriglia CT (41 Mars); Grupi i 61-të OA (42 maj – 43 shkurt); Grupi i 70-të OA (gusht-shtator 43);

Luftwaffe:

Komandat e stacionit: Fl.Pl.Kdo. A 8/I (rreth 43 gusht-nëntor).

Njësitë e stacionit (në data të ndryshme): pjesë e schw.Flak-Abt. 545 (v) (shtator-tetor 43); I./Flak-Rgt.

8 (shtator-nëntor 43); një bateri e.Flak-Abt. 885 (shtator 43 – 44 mars).

[Burimet: AFHRA A5259 f.543 (13 nëntor 43)

Valona (Shih) (ALB) (40 25 45 N – 19 29 30 E)

Të përgjithshme: ankorimi i hidroplanit c. 5 km në jug të qendrës së qytetit të Vlorës në skajin jugor të brezit satelitor të Valona- Krioneros.

Ankorimi: gjiri ofronte hapësirë ​​të bollshme për ngritje dhe ulje. Infrastruktura: Një bankinë me një vinç të vogël ndodhej në hangar në këndin JP të Valonës-Krioneros.

[Burimet: AFHRA A5264 f.795 (18 qershor 43).- 10 –

Per kuriozitet

Pista Delvine (ALB) (a.k.a. Delvinë) (c. 39 56 N – 20 05 E)

Të përgjithshme: terren në jugperëndim të Shqipërisë c. 77.5 km JL të Vlorës dhe mundësisht 2 km JP të Delvinë.

Historia: shtruar dhe përdorur nga zbulimi ushtarak per avione me një motor gjatë pushtimit të

Greqia nga Italia në fund të tetorit 1940 deri në fund të luftimeve në prill 1941. Nuk ka të dhëna ne se u perdor nga Luftwaffe.

40 tetor 1943: përshkruar si një pistë e shkurtër e përshtatshme vetëm për aeroplanët e vegjël të zbulimit taktik.

Lista e Plote e Fushave te Aviacionit ne Shqiperi 1935-1943

Argirocastro (ALB) (a.k.a. Argyrokastron, Gjirokastër, Gjirokaster) (40 05 14 N – 2009 10 E)

Arrigi (ALB): see Shijak.

Arta: (ALB): see Valona.

Berat (ALB) (a.k.a. Berati, Antipatria) (c. 40 44 35 N – 19 56 00 E)

Borgo Costanzo Ciano (ALB): see Devoli.

Corizza/North (ALB) (a.k.a. Korçë, Koritsa, Coritza) (40 38 30 N – 20 47 25 E)

Corizza/South (ALB) (a.k.a. Korçë, Koritsa, Coritza) (40 35 50 N – 20 45 50 E)

Debar (ALB) (a.k.a. Peshkopi, Kastriot, Diber) (41 42 15 N – 20 22 20 E)

Delvine (ALB) (a.k.a. Delvinë) (c. 39 56 N – 20 05 E)

Devoli (ALB) (a.k.a. Kucove, Kuçovë, Borgo Costanzo Ciano) (40 43 40N – 19 53 15 E)

Drenova (ALB) (a.k.a. Drenovë, Korçë) (c. 40 35 N – 20 47 E)

Durazzo (See) (ALB) (a.k.a. Durrës) (41 18 30 N – 19 27 20 E)

Durazzo-Shiak (ALB): see Shijak.

Elbasan (ALB) (41 07 N – 20 05 E)

Fier (ALB) (c. 40 43 N – 19 33 E)

Gjirokaster (ALB): see Argirocastro.

Kastriot (ALB): see Debar.

Koplika (ALB): see Scutari.

Korçë (ALB): see Drenova.

Koritsa (ALB): see Corizza.

Krionero (ALB): see Valona.

Kukes (ALB) (a.k.a. Kukus, Kukës) (42 02 12 N – 20 25 25 E)

Kuçovë (ALB): see Devoli.

Peqini (ALB) (a.k.a. Peqin, Pekini) (c. 41 03 N – 19 44 E)

Peshkopi (ALB): see Debar.

Podgradec (ALB) (c. 40 54 N – 20 39 E)

Preza (ALB) (c. 41 24 N – 19 32 E)

Scutari (ALB) (a.k.a. Scutari-Stoja, Skutari, Shkodër, Shtoj i Vjetër, Koplika) (42 06 45N – 19 33 10 E)

Shijak (ALB) (a.k.a. Tiranë-Shijak, Durazzo-Shiak, Shiak, Shjac, Sejak, Arrigi) (41 1950 N – 19 33 10 E)

Stoja (ALB): see Scutari.

Tirana (ALB) (a.k.a. Tirana-Lapraka, Tiranë-Laprakë) (c. 41 19 55 N – 19 47 45 E)

Valona (ALB) (a.k.a. Valona-Arta, Vlorë-Nartë) (40 28 30 N – 19 28 20 E)

Valona-Krionero (40 26 00 N – 19 29 40 E),

Burimet ( Arkivi Ushtarak Amerikan, dokumenta te kapura forcave Gjermane)