Me kripën e teprojmë! Shqiptarët konsumojnë trefishin e normës, ja pasojat në shëndet
21/05 16:10
Një raport global i publikuar nga Organizata Botërore e Shëndetësisë thekson se shkaqet e problemeve me shëndetin shpesh rrjedhin nga faktorë përtej sektorit të shëndetësisë, siç është mungesa e strehimit cilësor, arsimit dhe mundësive të punësimit.
Raporti i ri Botëror mbi përcaktuesit socialë të barazisë shëndetësore tregon se përcaktues të tillë mund të jenë përgjegjës për një ulje dramatike të jetëgjatësisë së shëndetshme, ndonjëherë me dekada, si në vendet me të ardhura të larta ashtu edhe në ato me të ardhura të ulëta. Për shembull, njerëzit në vendin me jetëgjatësinë më të ulët do të jetojnë, mesatarisht, 33 vjet më pak se ata të lindur në vendin me jetëgjatësinë më të lartë.
Përcaktuesit socialë të barazisë shëndetësore mund të ndikojnë në rezultatet shëndetësore të njerëzve më shumë sesa ndikimet gjenetike ose qasja në kujdesin shëndetësor.
“Bota jonë është e pabarabartë. Vendi ku lindim, rritemi, jetojmë, punojmë dhe plakemi ndikon ndjeshëm në shëndetin dhe mirëqenien tonë”, tha Drejtori i Përgjithshëm i OBSH-së, Dr. Tedros Adhanom Ghebreyesus.
“Por ndryshimi për mirë është i mundur. Ky raport botëror ilustron rëndësinë e adresimit të përcaktuesve socialë të ndërlidhur dhe ofron strategji dhe rekomandime politike të bazuara në prova për të ndihmuar vendet të përmirësojnë rezultatet shëndetësore për të gjithë.”
Raporti nënvizon se pabarazitë në shëndetësi janë të lidhura ngushtë me shkallët e disavantazhit social dhe nivelet e diskriminimit. Shëndeti ndjek një ‘gradë’ sociale ku sa më e privuar të jetë zona në të cilën jetojnë njerëzit, aq më të ulëta janë të ardhurat e tyre dhe ata kanë më pak vite arsimimi, shëndet më të dobët, me më pak vite të shëndetshme për të jetuar. Këto pabarazi përkeqësohen në popullatat që përballen me diskriminim dhe margjinalizim. Një nga shembujt e gjallë është fakti se Popujt Indigjenë kanë jetëgjatësi më të ulët se Popujt jo-Indigjenë në vendet me të ardhura të larta ose të ulëta.
Raporti Botëror mbi përcaktuesit socialë të barazisë shëndetësore është i pari i këtij lloji i publikuar që nga viti 2008 kur Komisioni i OBSH-së për Përcaktuesit Socialë të Shëndetit publikoi raportin e tij përfundimtar duke përcaktuar objektivat për vitin 2040 për zvogëlimin e boshllëqeve midis dhe brenda vendeve në jetëgjatësinë, vdekshmërinë foshnjore dhe nënave. Raporti botëror i vitit 2025 tregon se këto objektiva ka të ngjarë të mos arrihen.
Edhe pse të dhënat janë të pakta, ka prova të mjaftueshme për të treguar se pabarazitë shëndetësore brenda vendeve shpesh po zgjerohen. Të dhënat e OBSH-së përmendin se fëmijët e lindur në vendet më të varfra kanë 13 herë më shumë gjasa të vdesin para moshës 5 vjeç sesa në vendet më të pasura. Modelimi tregon se jeta e 1.8 milion fëmijëve çdo vit mund të shpëtohet duke ngushtuar hendekun dhe duke rritur barazinë midis sektorëve më të varfër dhe më të pasur të popullsisë brenda vendeve me të ardhura të ulëta dhe të mesme.
Raporti tregon se ndërsa pati një rënie prej 40% të vdekshmërisë së nënave në nivel global midis viteve 2000 dhe 2023, vendet me të ardhura të ulëta dhe të mesme ende përbëjnë 94% të vdekjeve të nënave.
Gratë nga grupet e disavantazhuara kanë më shumë gjasa të vdesin nga shkaqe të lidhura me shtatzëninë. Në shumë vende me të ardhura të larta, pabarazitë racore dhe etnike në shkallët e vdekshmërisë së nënave vazhdojnë, për shembull, në disa zona gratë indigjene kishin deri në tre herë më shumë gjasa të vdisnin gjatë lindjes. Ekzistojnë gjithashtu lidhje të forta midis niveleve më të larta të pabarazisë gjinore, duke përfshirë martesën e fëmijëve, dhe shkallëve më të larta të vdekshmërisë së nënave.
OBSH-ja thekson se masat për të adresuar pabarazinë e të ardhurave, diskriminimin strukturor, konfliktin dhe çrregullimet klimatike janë thelbësore për kapërcimin e pabarazive të thella shëndetësore. Ndryshimi i klimës, për shembull, vlerësohet se do të shtyjë 68-135 milionë njerëz të tjerë në varfëri ekstreme gjatë 5 viteve të ardhshme.
Aktualisht, 3.8 miliardë njerëz në të gjithë botën janë të privuar nga mbulimi i duhur i mbrojtjes sociale, siç janë përfitimet e lejes së paguar për fëmijë/leje mjekësore, me ndikim të drejtpërdrejtë dhe të qëndrueshëm në rezultatet e tyre shëndetësore. Barrat e larta të borxhit kanë dëmtuar aftësinë e qeverive për të investuar në këto shërbime.
Top Channel
