Ekskluzive/ “Do më japësh një 2 mijë lekësh të blej tost? S’do marr gjëra të shtrenjta”, babai i Martinit rrëfen mes lotësh bisedën e fundit me të birin 21/11 22:02
Epoka e dinozaurëve përfundoi 66 milionë vjet më parë kur një asteroid me madhësinë e një qyteti, goditi një det të cekët në brigjet e asaj që sot është Meksika.
Por saktësisht se si u shpalos zhdukja masive e 75% të specieve në Tokë në vitet që pasuan ndikimin kataklizmik, ka mbetur e paqartë.
Hulumtimet e mëparshme sugjeruan se squfuri i lëshuar gjatë përplasjes, i cili la kraterin Chicxulub 112 milje (180 kilometra i gjerë) dhe bloza nga zjarret, shkaktuan një dimër global dhe temperaturat ranë.
Megjithatë, një studim i ri i botuar të hënën në revistën Nature Geoscience, sugjeron se pluhuri i imët i bërë nga shkëmbi i pluhurosur i hedhur në atmosferën e Tokës pas goditjes, ka të ngjarë të luajë një rol më të madh. Ky pluhur bllokoi diellin në një masë sa që bimët nuk ishin në gjendje të kryenin fotosintezën, një proces biologjik kritik për jetën, për gati dy vjet më pas.
“Mbyllja e fotosintezës për gati dy vjet pas ndikimit shkaktoi sfida të rënda për jetën”, tha autori kryesor i studimit dhe shkencëtari planetar Cem Berk Senel, një studiues postdoktoral në Observatorin Mbretëror të Belgjikës. “Ai shembi rrjetën ushqimore, duke krijuar një reaksion zinxhir zhdukjesh.”
Për të arritur gjetjet e tyre, shkencëtarët zhvilluan një model të ri kompjuterik për të simuluar klimën globale pas goditjes së asteroidit. Modeli u bazua në informacionin e publikuar mbi klimën e Tokës në atë në kohë, si dhe në të dhëna të reja nga mostrat e sedimentit të marra nga zona fosile Tanis në Dakotën e Veriut, që kapën një periudhë 20-vjeçare gjatë pasojave të goditjes.
Vendi fosil Tanis ofron një rekord unik të asaj që ishte ndoshta ngjarja më domethënëse në historinë e jetës në planetin tonë. Peshqit e fosilizuar të gjetur në vend kanë zbuluar se asteroidi goditi Gadishullin Jukatan të Meksikës në pranverë. Fosile të tjera të gjetura atje tregojnë se si ndodhi ngjarja katastrofike me detaje të paprecedentë.
Mostra nga vendi i analizuar për studimin e ri, përmbante grimca pluhuri silikat që u futën në atmosferë në një shtëllungë ejeksioni, përpara se të ktheheshin në Tokë. Ekipi përcaktoi se ky pluhur i imët mund të kishte mbetur në atmosferë deri në 15 vjet pas goditjes së asteroidit. Studiuesit sugjeruan se klima globale mund të jetë ftohur deri në 15 gradë Celsius. Hulumtimi i tyre bëri që këto grimca pluhuri të studioheshin në detaje.
“Ka kohë që supozohej se mekanizmi kryesor i vrasjes ishte i ftohti ekstrem pas ndikimit të Chicxulub, por sigurisht që ndërprerja e fotosintezës pas goditjes është një mekanizëm vetë”, tha Senel.
“Brenda disa javësh, muajsh (nga ndikimi), planeti iu nënshtrua një mbylljeje globale të fotosintezës, e cila vazhdoi për gati dy vjet gjatë të cilave fotosinteza u zhduk plotësisht,” shtoi Senel. “Pastaj filloi të rikuperohet pas dy viteve. … Brenda tre deri në katër vjet, ai arrin një rikuperim të plotë.”
Misteret rreth zhdukjes masive
Senel tha se hulumtimi zbuloi se mbyllja e fotosintezës, procesi me të cilin bimët përdorin dritën e diellit, ujin dhe dioksidin e karbonit për të prodhuar energji dhe oksigjen, ishte i lidhur drejtpërdrejt me pluhurin e imët të hedhur në atmosferë që bllokoi diellin. Paleontologu Alfio Alessandro Chiarenza tha se studimi ndihmoi në zbulimin e disa prej mistereve që rrethojnë ngjarjen e zhdukjes masive.
“Çështja kryesore nga ky punim është se ai ofron kufizime më të sakta në përbërjen, vetitë dhe kohëzgjatjen e përbërësit të pluhurit të imët të nxjerrë nga vendi i goditjes, i cili kontribuoi në errësirën globale gjatë dimrit”, tha Chiarenza, studiues në Universitetin e Vigos në Spanjë.
“Ky informacion i ri na mundëson të hetojmë proceset dhe kohëzgjatjen më rigorozisht, duke hedhur dritë mbi mekanizmat pas bllokimit të rrezatimit diellor, duke rezultuar në mbylljen e fotosintezës dhe një rënie të ndjeshme të temperaturave nën kushtet e banueshme, për shembull për dinosaurët jo-aviarë”, shtoi Chiarenza.
Top Channel
