Sa e lehtë është të vjedhësh nga një muze?

Në fillim të kësaj jave, Muzeu Britanik shkarkoi një anëtar të stafit pasi u raportua mungesa e disa thesareve dhe Policia Metropolitane nisi një hetim. Sendet që u vodhën ishin përdorur për kërkime dhe nuk ishin ekspozuar kohët e fundit.

Ekspertët e restaurimit të veprave të artit thanë për BBC se pavarësisht nga siguria, vjedhjet në muze janë të zakonshme dhe udhëtimi i mëtejshëm i këtyre sendeve antike mund të variojë nga shitja e tyre në tregun e zi deri te shkrirja. Ndonjëherë, ato shiten për shumë më pak se sa vlenin fillimisht.

Sa shpesh ndodhin vjedhjet në muze?

Vjedhjet e artefakteve ndodhin “çdo ditë në mbarë botën”, sipas Christopher Marinello, avokat dhe themelues i Art Recovery International. Organizata e tij është e specializuar në gjetjen dhe rikuperimin e veprave të artit të vjedhura në mbarë botën.

Por zoti Marinello thotë se është “tronditëse” kur institucionet e mëdha, si Muzeu Britanik, kapen të pakujdesshëm.

Muzeu Britanik ka përjetuar vjedhje edhe më parë. Në vitin 2002, ai filloi rishikimin e protokollit të sigurisë pasi një statujë greke 2500-vjeçare u vodh nga një vizitor. Grabitësi mori kokën prej mermeri 12 cm të lartë dhe u largua me të pa u zbuluar.

Në atë kohë, muzeu tha se asnjë roje nuk kishte qenë në detyrë në Galerinë Arkaike Greke – pjesa e muzeut nga e cila u vodh statuja – pavarësisht se ishte e hapur për publikun. Muzeu tha gjithashtu se kishte rishikuar procedurën e sigurisë edhe për koleksionet dhe kishte investuar në mënyrë të konsiderueshme pasi një unazë Cartier me vlerë 950,000 dollarë, u zhduk nga koleksioni i tij i pasurive të trashëgimisë.

Unaza nuk ishte shfaqur publikisht. Ajo u raportua e zhdukur në polici në vitin 2011, por detajet nuk u shfaqën publikisht deri në vitin 2017.

Si i mbrojnë muzetë thesaret e tyre?

Ndërsa vjedhjet nga muzetë mund të krijojnë imazhe të sendeve të kapura nga kutitë e xhamit, një pjesë e madhe e thesareve të muzeut ruhen në fakt pas dyerve të mbyllura.

P.sh: Muzeu i Historisë Natyrore ka 80 milionë objekte në koleksionin e tij – dhe shkencëtarët i përdorin ato për t’iu përgjigjur pyetjeve kryesore në lidhje me të kaluarën, të tashmen dhe të ardhmen. Vetëm një “pjesë e vogël” e tyre janë në ekspozim publik, thotë muzeu në faqen e tij të internetit.

Koleksioni i Muzeut Britanik përbëhet nga të paktën tetë milionë objekte, nga të cilat afërsisht 80,000 janë të vendosura në ekspozitë publike, sipas një fletë faktesh të publikuar nga muzeu në 2019.

“Vëmendja më e madhe shkon për masat e sigurisë në zonat që janë më tepër të vizituara nga publiku” në vend të koleksioneve të ruajtura, thotë profesoresha e kriminologjisë Emmeline Taylor për BBC News.

Muzetë dhe galeritë në Mbretërinë e Bashkuar duhet të respektojnë disa kërkesa sigurie për t’u akredituar nga Këshilli i Arteve, agjencia kombëtare e zhvillimit për krijimtarinë dhe kulturën. Këshilli thotë se institucionet duhet të marrin këshilla sigurie për të gjitha ndërtesat muzeale dhe vendqëndrimet e monumenteve – veçanërisht angazhimet për stafin, vullnetarët dhe vizitorët, koleksionet e ruajtura dhe ekspozuara, ndërtesat dhe vendet.

Alice Farren-Bradley menaxhon Rrjetin global të Sigurisë së Muzeut, i cili ndan informacion mbi sigurinë, kërcënimet dhe rreziqet e zakonshme me rreth 1500 anëtarët e tij. Ajo thotë se artefaktet që janë më të brishta dhe që nuk ka gjasa të shfaqen ose të huazohen, mbahen në “magazinë të thellë”. Disa janë në ruajtje të përgjithshme dhe të tjera janë në koleksione studimore, të aksesueshme sipas kërkesës nga akademikët.

Idealisht, çdo artikull duhet të inventarizohet me një përshkrim të detajuar, numër dhe fotografi nga këndvështrime të shumta, thotë ajo. Por për shkak të moshës dhe madhësisë së tyre, shumica e koleksioneve nuk kanë 100% të artikujve të kataloguar.

Mbrojtje ofrohet edhe për artifakte të tjera që mbahen në dhoma të mbyllura magazinimi, me sensorë elektronikë në hyrje në zona të tilla, CCTV dhe sisteme që regjistrojnë lëvizjet e stafit nëpërmjet kartave të tyre rrëshqitëse, të cilat u japin atyre shkallë aksesi. Mirëpo, këto sisteme funksionojnë vetëm nëse ka ekipe sigurie që i monitorojnë dhe zbulojnë mospërputhjet, dhe nëse të dhënat e nevojshme janë ende të arritshme, thotë ajo.

Alice thekson se: “Nëse nuk keni një inventar të plotë, gjithçka tjetër – të gjitha masat e sigurisë – do t’ju çojnë deri në një pikë, por asnjëherë në mbrojtje të plotë të koleksionit.”

Zonja Farren-Bradley paralajmëron se mund të ketë raste të vjedhjeve të brendshme për të cilat muzetë as nuk janë në dijeni, pasi mund të kalojnë muaj ose vite para se të kuptojnë se objektet mungojnë. Ajo ka parë situata ku një person i brendshëm jo vetëm ka hequr artefakte, por edhe ka ndryshuar të dhënat në mënyrë që nëse dikush kontrollon sistemin, të thotë se artikulli është huazuar ose nuk ka qenë kurrë pjesë e koleksionit. Një tjetër rast ishte kur dikush po nxirrte sende nga kutitë dhe po riorganizonte ekranin në mënyrë që të mos ishte menjëherë e qartë se diçka mungonte.

E pyetur për masat e tjera të sigurisë në të cilat mbështeten muzetë, Farren-Bradley thotë se disa kanë kontrolle të çantave, pajisje për zbulimin e metaleve dhe makineri me rreze X për stafin dhe vizitorët. Të tjerët kanë një sistem sinjalizimi ku personeli në çdo nivel mund të flasë në rast problematike.

“Muzetë kanë nevojë për një politikë ose një sistem që mund të dëgjojë shqetësimet e njerëzve, sepse në shumicën e rasteve sjellja njerëzore është një nga zbuluesit më të mirë të çdo lloj problemi,” thotë ajo.

Megjithatë, kjo është vetëm një pjesë e tablosë sepse një pjesë e mirë e muzeumeve gjithashtu kanë nevojë për burime për të hetuar raportime të tilla për thyerje të sigurisë, të lidhura ngushtë me financimin.

Pse njerëzit vjedhin artefakte?

Prof. Taylor për BBC-së sqaroi se ka tre motive të mundshme që i shtyjnë njerëzit të vjedhin:

E para, një individ nis punë në muze me qëllimin për të vjedhur.

Pasi punojnë në një institucion ata kuptojnë: “Askush nuk po e monitoron vërtet këtë vend, unë mund të marr diçka”.

Së dyti, një individ kontaktohet ose bindet nga aktorë të jashtëm që të fillojë të vjedhë.

“Në mënyrë tipike me pandershmërinë e stafit, ajo fillon shumë e vogël dhe përshkallëzohet me kalimin e kohës… çdo herë bëhet pak më e guximshme, duke marrë pak më shumë”– shtoi Taylor.

Mirëpo, zonja Farren-Bradley thotë se vjedhjet e objekteve nuk janë gjithmonë të motivuara nga përfitimi financiar. Disa persona të brendshëm mund t’i marrin artefaktet “pa qëllim që t’i shesin ndonjëherë, por sepse janë lidhur me koleksionet dhe mendojnë se i vlerësojnë ato më shumë se institucioni”.

Artikuj të tillë do të bëhen kujtime në shtëpitë e tyre, ndërsa institucioni i ngarkuar për mbrojtjen e tyre, potencialisht i pavetëdijshëm që ato mungojnë për vite me radhë./ Burimi BBC

Top Channel