Covid-19/ Pse pavarësisht paralajmërimeve vazhdojmë ta prekim fytyrën?

Njerëzit kanë një zakon mjaft të pazakontë që ne nuk e ndajmë me specie të tjera, dhe, për fat të keq, na bën neve veçanërisht të ndjeshëm gjatë shpërthimeve të sëmundjeve të caktuara.

Lloji ynë është një nga të paktët që prek fytyrat e tyre rregullisht, dhe ne shpesh e bëjmë atë pa e vërejtur madje. Studimet kanë treguar që ne jemi veçanërisht të prirur për të prekur mollëzat tona dhe zonat përreth gojës, hundës dhe syve. Kur bëhet fjalë për një sëmundje si koronavirusi i ri, Covid-19, kjo është një recetë për transmetim të shpejtë.

Një studim i vitit 2015 analizoi sjelljen e studentëve të mjekësisë në Australi. Mary-Louse McLaws, një eksperte për kontrollin e infeksionit në Universitetin e Uellsit të Veriut të Jugut, Sidnei, dhe kolegët e saj zbuluan se studentët preknin fytyrat e tyre mesatarisht 23 herë në orë. Duke pasur parasysh që studentët e mjekësisë duhet të jenë më të vetëdijshëm për rreziqet sesa të tjerët, kjo është mjaft prekëse.

Dhe kjo sjellje na bën të prirur të infektohemi me sëmundje, duke përhapur bakteret dhe viruset që marrim me duar kur prekim mjedisin tonë përreth ose madje edhe njerëz të tjerë. Kjo është arsyeja pse autoritetet shëndetësore tani kanë paralajmëruar të mos prekin fytyrat tona në një përpjekje për të zvogëluar përhapjen e Covid-19.

Por, pse i prekim kaq shumë fytyrat dhe si mund ta ndalojmë këtë gjë?

Martin Grunwald, një psikolog në Universitetin e Leipzig, Gjermani, thotë se vetë-prekja në këtë mënyrë është një “sjellje themelore e specieve tona”.

“Vetë-prekjet janë lëvizje vetë-rregulluese të cilat zakonisht nuk janë krijuar për të komunikuar dhe shpesh realizohen me pak ose aspak vetëdije,” thotë ai. “Ata luajnë një rol kryesor në të gjitha proceset njohëse dhe emocionale. Ato ndodhin te të gjithë njerëzit”

Prekja e fytyrave tona mund të veprojë si një lloj mekanizmi vetë-qetësues, sipas Dacher Keltner, psikolog në Universitetin e Kalifornisë, Berkeley. Disa studime kanë treguar që kontakti i lëkurës në lëkurë rezulton në lëshimin e hormonit oksitocinë, i cili mund të ndihmojë në rritjen e qetësisë dhe uljen e stresit.

Në raste të tjera ne përdorim fytyrën duke prekur nënndërgjegjeshëm për të flirtuar ose “të veprojmë si perdet në një skenë, duke mbyllur një akt të dramës sociale, duke përdorur në tjetrën”, thotë Keltner.

Ekspertë të tjerë besojnë se vetë-prekja është një mënyrë për të ndihmuar në kontrollimin e emocioneve dhe hapësirës sonë të vëmendjes.

Por sytë, hundët dhe goja janë gjithashtu porta kryesore për bakteret dhe viruset që të hyjnë në trupin tonë.

Në vitin 2012, studiuesit panë një mostër të njerëzve të zgjedhur rastësisht në hapësira publike në Florianopolis, Brazil, dhe në një metro në Washington DC, SH.B.A. Ata zbuluan se njerëzit që vëzhguan, të cilët nuk ishin të vetëdijshëm se po vëzhgoheshin, preknin sipërfaqet dhe më pas arrinin për hundë ose gojë më shumë se tre herë në orë.

Për disa ekspertë të shëndetit, kjo prirje për të prekur veten është ndoshta një nga arsyet pse maskat në fytyrë ofrojnë një formë mbrojtjeje.

“Veshja e një maskë mund të zvogëlojë prirjen që njerëzit të prekin fytyrat e tyre, që është një burim kryesor i infeksionit pa higjenën e duhur të duarve”, thotë Stephen Griffin, një virolog në Universitetin e Leeds, në Mbretërinë e Bashkuar.

Përveç mbajtjes së maskave, si tjetër mund të zvogëlojmë se sa shumë të prekim fytyrat?

Michael Hallsworth, një shkencëtar i sjelljes në Universitetin Columbia, thotë se është me të vërtetë e vështirë të zbatosh këshilla në praktikë.

“Thënia e njerëzve për të bërë diçka që ndodh pa vetëdije është një problem klasik,” thotë ai. “Është shumë më e lehtë t’i bësh njerëzit të lajnë duart më shpesh sesa t’i prekin fytyrën më pak herë”

Hallsworth, megjithatë, beson se ekzistojnë disa teknika mund të ndihmojnë. Njëra prej tyre është të jemi më të vëmendshëm se sa shpesh prekim fytyrat.

“Kur është një nevojë fizike si kruajtja, për shembull, ne mund të ndërtojmë një sjellje zëvendësuese,” thotë ai. “Përdorni pjesën e pasme të krahut. Ju zvogëloni rrezikun, edhe nëse nuk është një zgjidhje ideale.” Ai gjithashtu rekomandon të përpiqemi të kuptojmë pse po prekim fytyrat në situata të caktuara.

“Nëse ne njohim situatat që shkaktojnë prekjen, ne mund të veprojmë mbi to”, thotë Hallsworth. “Njerëzit që prekin sytë mund të mbajnë syze dielli. Ose thjesht të ulen në duart e tyre kur ndjejnë se prekja mund të ndodhte.”

Ne gjithashtu mund të përdorim metoda për të mbajtur duart tona të zënë – si topat e stresit, për shembull. Por pajisja me sende gjithashtu rrit numrin e sipërfaqeve që prekim, kështu që ato duhet të dezinfektohen shpesh.

Veshja e dorezave gjithashtu ofron pak mbrojtje pasi ato akoma mund të kapin virusin dhe të përhapin ndotjen.

Organizata Botërore e Shëndetit rekomandon larje të shpeshta të duarve, duke mbajtur distancën tuaj nga të tjerët dhe duke shmangur kontaktin fizik siç janë shtrëngimi i duarve.

M.Hoxha

Top Channel