Macja dhe miu

Tashti, që kanë kaluar jo pak vjet, e vëmë buzën në gaz me trishtim për ato ç’ka kishim menduar me naivitet asokohe. Të dalë nga diktatura më e thellë dhe më primitive, ne mendonim se fajet na i kishte jo vetëm Enver Hoxha, Lenini, Stalini, e Mao Ce Duni, por edhe Marksi dhe Engelsi. Mbase ngaqë na ishte dashur aq shumë t’i jepnim provim pa i kuptuar aspak, mbase ngaqë portretet e tyre dilnin në përvjetorë bajatë e të sajuar, mbase ngaqë – dhe kjo ka më shumë mundësi të jetë e vërtetë – ishim ende të paditur, ne i rreshtuam edhe këta dy kolosë të mëdhenj të mendjes njerëzore në bandën e të akuzuarve nga historia.

Sot, të paktën për autorin e këtyre radhëve, ka ardhur koha t’i kërkojmë ndjesë profesorit të nderuar, Pëllumbi. T’i kërkojmë ndjesë, sepse ndryshe nga shumë kolegë e miq të tij nuk u bë njeri me dy faqe, t’i kërkojmë ndjesë, sepse i mbajti deri në fund bindjet e tij, por edhe t’i kërkojmë ndjesë edhe për një fakt shumë më domethënës: thuhet se është larguar komunizmi nga skena politike shqiptare, porse parimet që e lindën, pra materializmi historik vazhdon dita me ditë të zbatohet nga të majtët po se po, por çfarë është më interesantja edhe nga ata që e quajnë veten të djathtë.

Materializmi historik ose shikimi materialist i historisë dhe i zhvillimit të shoqërisë – në gjermanisht në mënyrë “të shkurtuar” thuhet materialistische Geschichtsauffassung – është një mënyrë të shpjeguari të zhvillimit shoqëror mbi bazën e së cilës zhvillimi ekonomik dhe teknologjik është thelbi i të gjitha ngjarjeve të mëdha. Prodhimi dhe shpërndarja e tij janë mekanizmat mbi të cilat njerëzimi në periudha të caktuara ka ngritur më pas sistemet politike. Në këtë sistem nuk ka fjalë për ndjenja, fe, ideale, dhemshuri, solidaritet, gabime njerëzore, prova që kanë për bazë zemrën dhe jo interesin material, jo. Kjo nuk lejohet. Çdo gjë shpjegohet me interesin, me prodhimin dhe me shpërndarjen e më pas me rishpërndarjen e tij, pra me idenë se ku shkojnë paratë dhe përse përdoren ato. Mbase nuk është nevoja dhe as vendi të themi se kjo teori, e cila ende diskutohet, studiohet, aplikohet, analizohet, kritikohet, por edhe lëvdohet në shumë nga vendet më të zhvilluara të botës, u dha udhë ëndërrimeve që çuan më pas në teori dhe praktika gjakatare, gjenocidiste, zhgënjyese, si çdo ëndërr njerëzore e përdorur keq. Që ta mbyllim me materializmin historik: Në rastin tonë është njësoj sikur çdo gjë ta shpjegojmë me udhët ku shkon paraja, as të mos merremi me atë çka liderët tanë përfaqësojnë, as nga na vijnë deputetët tanë të nderuar, as se çfarë shkollimi kanë, madje as mos t’ua vëmë fare veshin se çfarë debatojnë në Parlament.

Të shpjeguarit e historisë sonë politike të kohëve të fundit vetëm e vetëm me afera politike që kanë në thelb paranë është në fakt aplikimi më modern i materializmit historik në kushtet e një vendi europian në dekadën e dytë të mijëvjeçarit të tretë. Askush nuk po kritikon. Vetëm po konstaton. Pa ta vrasim një herë mendjen bashkë. Në të gjitha debatet që janë zhvilluar në Parlament nga janë nisur deputetët? Nga idetë, nga opinioni, nga fryma për të pasur një vend të mbarë, apo nga akuza dhe kundërakuza që kanë në thelb një dhe vetëm një fjalë: paranë, pra prodhimin e dikurshëm të Marksit dhe të Engelsit. Një palë mbrohet se është në rregull me tenderët, me letrat, me procedurat, me firmat me vulat, një tjetër palë akuzon se është vjedhur kaq e kaq e lekë se janë shpërdoruar shumë të tjera, se janë zhdukur shumë të tjera. Rrallë, shumë rrallë, për të mos thënë asnjëherë, është mbajtur ndonjë diskutim idealist, ndonjë diskutim ku paraja s’është zënë fare me gojë dhe ku u është bërë thirrje shqiptarëve të jenë një pavarësisht bindjeve e interesave partiake. Rrallë, shumë rrallë ka dalë ndonjë burrë a grua që të mos merret me paranë, apo me hijet e saj, në të gjitha fushat e jetës, por t’u hapë sytë të tjerëve me ide, shpresa, bindje. Në vend të këtyre kemi pasur akuza e kundërakuza nganjëherë edhe shumë gallatë e paranojake sikurse ishte ajo e “skandalit shqiptar Watergate”. Autori i këtyre radhëve, për fatin e tij të mirë a të keq, nuk është me asnjë parti, porse skandali sipas të cilit shërbimi sekret i ushtrisë na paska blerë një pajisje speciale për të përgjuar telefonat e opozitës është një nga shembujt më tipikë të aplikimit të materializmit historik në propagandë, nuk po themi në politikë. E para, që një shërbim sekret i yni do të përgjojë, këtë e ka për detyrë. Duhet ta dënonim nëse bënte të kundërtën, e dyta Berisha nuk është aq pa përvojë sa t’u hyjë aventurave të tilla të kota. E treta ato që thuhen në mbledhjet e PS nuk janë ndonjë sekret i madh përderisa i merr vesh edhe reporteri më me pak përvojë. Le që ato që thuhen në secilën mbledhje raportohen sakaq tek ambasadorët e huaj. Ku është sekreti, nëse këtij vendi i ka mbetur ndonjë sekret? Një foto e një laptopi me një antenë ishte prova e “skandalit” që u fshi shumë shpejt nga vapa e gushtit. Ky është një nga rastet tipike të aplikimit të materializmit në politikë. Të tilla ka plot. Politikanët tanë mund të brohorasin sa të duan e si të duan kundër komunizmit, rrënjën që atë e polli, materializmin historik, e kanë ende në subkoshiencën e tyre, mbase pa e ditur as vetë. Po kjo është punë e tyre dhe e historive të tyre personale.

Meqë është kohë pushimesh dhe mbase pakkush e ka mendjen te filozofimet tona politike le të provojmë të luajmë së bashku një lodër politike plazhi. Një filozof i njohur, Elias Canetti, një idealist e aspak materialist, këtu e ca dekada më parë e pat përshkruar kështu marrëdhënien mes pushtetit dhe të tjerëve: “…Miu, me t’u kapur është nën pushtetin e maces. Macja e ka zënë, e mban mbërthyer dhe do ta mbysë. Por, kur ajo nis të lozë me të, ndodh befas diçka e re. Macja e lëshon miun dhe e le të vrapojë një çikë. Sapo i kthen kurrizin maces dhe nis të vrapojë, ai s’është më nën pushtetin e saj. Por ndërkaq, macja ka në dorë pushtetin për ta kapur sërish miun. Nëse macja e lë krejtësisht të lirë, atëherë miu del plotësisht nga sfera e pushtetit të saj. Mirëpo përderisa macja është e sigurt se mund ta kapë prapë, miu vazhdon të mbetet nën pushtetin e saj. Hapësira ku macja hedh hijen e vet, çastet e shpresës që i lejon miut, duke e mbikëqyrur me vëmendjen më të madhe, pa e humbur interesin ndaj miut dhe dërrmimit të tij, të gjitha këto së bashku – hapësira, shpresa, mbikëqyrja dhe interesi për ta dërrmuar – mund të quheshin si trupi i mirëfilltë i pushtetit, ose thjesht vetë pushteti”. (Elias Cannetti, Masa dhe pushteti, Vëllimi II, përktheu Aristidh Ristani, “Elena Gjika”, Tiranë 2007).

Mbase nuk është fjalëkryq tipik nga ata të plazheve, por sidoqoftë, për ata që mundën t’i shkojnë deri në fund këtij shkrimi: Ju vetë ku e shini më shumë veten, te macja apo te miu?

Gazeta “Shqip”

Top Channel