Monogame, por jo shumë. Në renditjen e kafshëve më besnike, Homo sapiens janë ngjitur në renditje krahasuar me të afërmit e tyre më të afërt, primatët.
Që në lashtësi është përhapur mesazhi se vetëm duke formuar çifte të qëndrueshme mund të investohet më së miri në kujdesin për fëmijët, të mbështetesh tek të afërmit dhe në fund të fundit të formohen shoqëri të evoluara dhe komplekse.
Megjithatë, ky koncept është përthithur vetëm në një masë të caktuar në speciet tona. Mark Dyble, një arkeolog në Universitetin e Kembrixhit, në përpilimin e një renditjeje të specieve më monogame në revistën angleze “Proceedings of the Royal Academy”, na vendos në rangun e sipërm-mesëm: vendi i shtatë nga 35 gjithsej, duke përfshirë surikatët, kastorët dhe ujqërit. Gjashtëdhjetë e gjashtë përqind e pasardhësve të ekzaminuar në studim kishin ADN nga të dy partnerët. Dy nga tre janë shumë, por ato nuk demonstrojnë bindje të thellë.
Duke qenë arkeolog, Dyble e zgjeroi analizën e tij në vendet prehistorike, duke vërejtur se besnikëria, sado e vakët, ka qenë me ne të paktën që nga Epoka e Bronzit.
Nuk ka mungesë diversiteti në zakone: nga 26% e fëmijëve të lindur nga një çift në një vend neolitik në Angli në një shifër marramendëse prej 100% në një varrezë neolitike në Francë. Në botën shtazore, vetëm një brejtës i vogël i njohur si miu i drerit, i cili jeton midis Meksikës dhe Kalifornisë, arriti një rezultat të përsosur, i ndjekur nga qentë e egër dhe minjtë urithë, të cilët kanë një përqindje të pasardhësve të lindur jashtë çiftit prej pak mbi 10%.
Në rastin e kafshëve, studimi i Kembrixhit shqyrton studime paraprake në të cilat është ekzaminuar ADN-ja nga të paktën katër breza. Studimi përfshinte vetëm 34 specie, duke përjashtuar zogjtë që janë shenja dalluese të monogamisë, siç janë pinguinët. Megjithatë, mesazhi i qartë është se paraardhësit tanë më të afërt janë në fund të listës: gorillat kanë 6% të pasardhësve të tyre të lindur nga një çift i qëndrueshëm, shimpanzetë 4.1%, dhe tre lloje makakësh variojnë midis 1% dhe 2%, më të mira vetëm nga një shumëllojshmëri delesh që jetojnë në ishullin Soay, pranë brigjeve të Skocisë, e cila ka 0.6% të pasardhësve të saj të lindur nga i njëjti çift.
“Shumë gjëra varen edhe nga kushtet natyrore në të cilat jeton dikush”, shpjegon Umberto Melotti, një sociolog dhe antropolog i cili ka dhënë mësim në universitetet e Romës La Sapienza dhe Pavia. “Tek gorillat, për shembull, ka një ndryshim shumë të theksuar në madhësinë e trupit midis meshkujve dhe femrave. Kjo krijon një hierarki në të cilën mashkulli dominues tenton të ushtrojë monopolin e tij mbi femrat e grupit.”
Tek Homo sapiens, dimorfizmi (ndryshimi në madhësinë e trupit midis dy gjinive) është zvogëluar gradualisht gjatë rrjedhës së evolucionit, paralelisht me tendencën drejt pabesisë. “Në përgjithësi,” shton Melotti, “monogamia shoqërohet me një reduktim të konfliktit, një prirje për barazi sociale dhe një ndarje të punës në kujdesin për të vegjlit.”
Megjithatë, ka lloje shtazore në të cilat evolucioni ka shkuar një hap më tej, duke tejkaluar monogaminë. “Tek insektet sociale si milingonat, bletët dhe grerëzat, riprodhimi i besohet një femre të vetme,” shpjegon Rita Cervo, etologe në Universitetin e Firences dhe presidente e Shoqërisë Italiane të Etologjisë. “Të gjithë të tjerët heqin dorë nga pasja e pasardhësve të tyre për të kontribuar në mirëqenien e grupit. Kjo sjellje e altruizmit dhe bashkëpunimit ekstrem quhet “socialitet i vërtetë”. Një bletë femër, për shembull, gjatë fluturimit të saj martesor, mund të çiftëzohet me deri në njëzet meshkuj të ndryshëm.”
Besohet se nuk ka qenë gjithmonë kështu në të kaluarën. “Edhe insektet sociale dikur kishin lidhje çiftore monogame,” vazhdon Cervo. “Me kalimin e kohës, ato evoluan drejt kësaj forme altruizmi. Femrat u bënë sterile, duke lënë vetëm njërën prej tyre për të kryer riprodhimin.”
Top Channel
