Një vit pa Assad në Siri, lufta që mbaroi për të filluar tjetrën

Një vit e një ditë më parë, lufta që dukej se Bashar al-Assad e kishte fituar, u përmbys krejt papritur. Një forcë e organizuar dhe e armatosur mirë rebele, e vendosur dhe e disiplinuar, doli nga Idlibi – provinca siriane pranë kufirit me Turqinë – dhe marshoi drejt Damaskut. Në krye të saj ishte Abu Mohammed al-Jolani, i njohur në dokumentet zyrtare me emrin e tij të vërtetë, Ahmed al-Sharaa, udhëheqës i organizatës xhihadiste Hayat Tahrir al-Sham (HTS).

Nofka Jolani nderonte prejardhjen e familjes së tij nga Lartësitë e Golanit, territore siriane të aneksuara nga Izraeli në vitin 1967. Por sot, një vit më vonë, realiteti është krejt ndryshe: Sarrah – siç njihet tani politikisht Al-Sharaa – është president në detyrë i Sirisë, ndërsa Bashar al-Assad jeton në një mërgim “të artë” në Rusi.

Trump'ın Beyaz Saray'da Ahmed el Şaraa ile yaptığı görüşmeden sahneler.

Trump, El Şaraa'ya parfüm hediye ediyor.pic.twitter.com/HFSspOO6ww

— Clash Report TR (@ClashReporttr) November 12, 2025

Siria e rrënuar, por më pak e frikshme

Siria mbetet një vend i shkatërruar. Në çdo qytet dhe fshat – edhe pranë Damaskut – ndërtesat janë djegur, shembur dhe kockëzuar nga lufta. Megjithatë, shumë sirianë thonë se atmosfera është më e lehtë: presioni brutal i “Diktaturës së Heshtjes”, që familja Assad ushtronte prej dekadash, është zhdukur.

Në arenën ndërkombëtare, Sarrah ka ecur më shpejt sesa në vendin e tij. Ai ka fituar mbështetje në Arabinë Saudite dhe Perëndim si “shpresa më realiste” për stabilizimin e Sirisë. Në maj, princi i kurorës saudite ndërmjetësoi një takim mes Sarrah dhe Presidentit të SHBA-së, Donald Trump. Pas takim, Trump e quajti atë: “një djalë i ri, tërheqës dhe i ashpër.”

Por brenda vendit, dobësitë e tij janë shumë më të dukshme. Ai nuk kontrollon verilindjen kurde, as disa zona jugore ku druzët – me mbështetjen e aleatëve të tyre izraelitë – kërkojnë autonomi.

Frika e pakicave

Në bregdet, alavitët – komuniteti i Assadit – jetojnë nën kërcënimin e një përsëritjeje të masakrave të marsit. Edhe komunitetet e krishtera, ortodokse dhe katolike, janë në ankth të vazhdueshëm.

Një vit më parë, “sovranët” e rinj të Damaskut ishin kryesisht islamistë sunitë. Sarrah kishte të kaluar të gjatë në Al-Kaedën në Irak, ishte burgosur nga amerikanët dhe më pas ishte komandant në grupin që evoluoi në Shtetin Islamik. Ai më vonë u nda si nga ISIS, ashtu edhe nga Al-Kaeda, duke adoptuar një imazh më pragmatik – të paktën sipas vizitorëve perëndimorë në Idlib.

Në dhjetor të vitit të kaluar, ofensiva e tij përparoi me një ritëm marramendës. Aleppo ra brenda tre ditësh, ndërsa në 2012–2016 ishte dashur luftë vjeçare për ta kontrolluar. Deri në fund të vitit 2024, ushtria e Assadit u shpërbë: rekrutët nuk ishin më të gatshëm të vdisnin për një regjim brutal që u ofronte varfëri dhe frikë.

Rreziku nga qelizat e Shtetit Islamik

Sarrah mori pushtetin mes pasigurive të thella. Ekstremistët kërcënuan jetën e tij për shkak të bashkëpunimit me koalicionin e udhëhequr nga SHBA kundër Shtetit Islamik – një veprim që ata e konsiderojnë “tradhti”. Në realitet, ISIS në Siri është i dobësuar, por ende aktiv, sidomos në verilindje kundër forcave kurde.

Triumfi diplomatik me SHBA-të dhe Perëndimin

Vetëm dy javë pas marrjes së pushtetit, Sarrah priti një delegacion amerikan. SHBA-ja hoqi shpërblimin 10 milionë dollarë për arrestimin e tij dhe filloi lehtësimin e sanksioneve. Akti “Cezar” – më i ashpri i të gjithëve – është pezulluar dhe pritet të shfuqizohet.

Në nëntor, Sarrah u bë presidenti i parë sirian që vizitoi Shtëpinë e Bardhë. Trump e priti me humor, duke i spërkatur parfum “Trump” dhe duke i dhënë shishen për gruan e tij.

Arabia Saudite dhe SHBA-të e shohin si të vetmin lider që mund të mbajë Sirinë të bashkuar dhe të shmangë një tjetër shpërbërje që do të destabilizonte gjithë rajonin.

Drejtësia e bllokuar dhe shkeljet e vazhdueshme

OKB-ja ka ngritur alarmin për ritmin e ngadaltë të drejtësisë. Vetëm në një vit janë raportuar qindra vdekje nga policia, grupet e armatosura, ish-milicitë pro-regjim dhe autorë të panjohur. Shkeljet përfshijnë dhunë seksuale, arrestime arbitrare, dëbime, shkatërrime banesash dhe kufizime të lirisë së fjalës.

Parametri më i rrezikshëm: Izraeli

A është qeveria e Sarrah mjaftueshëm e fortë për të përballuar një krizë të madhe? Kjo mbetet e paqartë.

Izraeli, pas rënies së Assadit, kreu një seri sulmesh që shkatërruan mbetjet e ushtrisë së vjetër siriane. Forcat izraelite madje avancuan në territor sirian. SHBA-të po përpiqen të ndërmjetësojnë një marrëveshje, por pa sukses: Izraeli kërkon demilitarizimin e zonave të mëdha, ndërsa Siria kërkon një kthim tek marrëveshja Kissinger e 1974-s.

Muajin e fundit, operacionet tokësore izraelite janë dyfishuar. Turqia, e cila ka kontakte të drejtpërdrejta me Sarrah, po përpiqet të krijojë një sistem të përbashkët kontrolli – një lëvizje e rrezikshme për Ankaranë dhe Damaskun.

Një vit pa Assad: stabilitet i brishtë, pasiguri e madhe

Qeveria e Sarrah ka një arritje të vetme të padiskutueshme: ajo ende qëndron në pushtet. Mbështetja e Donald Trump është e fortë, sanksionet po zbuten dhe ekonomia ka nisur të marrë frymë.

Por për qytetarët e zakonshëm pak gjë ka ndryshuar:

nuk ka investime,

rindërtimi është i ngadaltë dhe individual,

tensionet etnike e fetare po ziejnë,

bisedimet me Izraelin janë të ngrira,

ushtria izraelite nuk tërhiqet,

dhe qeveria e Damaskut mbahet vetëm nga figura e Sarrah dhe rrethi i tij i ngushtë.

Siria pa Assadin është ndoshta një vend më i mirë, por e ardhmja e saj mbetet po aq e komplikuar – ndoshta edhe më shumë – sepse tani armiku i vetëm i qartë nuk ekziston më. Ka vetëm pasoja, fraktura të brendshme dhe një shtet që ende kërkon të ndërtohet nga e para.

Top Channel