
Për më shumë se tre ditë, termocentrali bërthamor i Zaporizhias, më i madhi në Evropë, ka qenë pa energji të jashtme, duke ngritur shqetësime serioze në lidhje me sigurinë e tij.
Ndërprerja – më e gjata që nga fillimi i luftës në Ukrainë – e ka vënë termocentralin në punë me gjeneratorë diezel, të cilët furnizojnë me energji sistemet e ftohjes dhe sigurisë.
Linja e fundit e tensionit të lartë, e cila kalonte lumin Dnieper dhe lidhej me territorin ukrainas, u shkatërrua të martën në anën e kontrolluar nga Rusia.
Që atëherë, termocentrali ka funksionuar me shtatë nga 18 gjeneratorët e tij në dispozicion. Agjencia Ndërkombëtare e Energjisë Atomike (IAEA) ka thënë se ka karburant të mjaftueshëm për rreth 20 ditë, por kreu i saj, Rafael Grossi, paralajmëroi se humbja e energjisë së jashtme “rrit gjasat e një aksidenti bërthamor”.
Moska akuzon Kievin për “bombardim të vazhdueshëm” të rajonit, të cilin Ukraina e hedh poshtë si të papranueshëm të rrezikshëm dhe pretendon se Rusia po prodhon një krizë për të konsoliduar kontrollin e saj. Zyrtarët ukrainas e kanë quajtur centralin bërthamor një “kartë negociuese” për Kremlinin, ndërsa Greenpeace e ka quajtur atë “një fazë të re kritike dhe potencialisht katastrofike”.
Rusia, e cila pushtoi centralin në mars 2022, ka thënë se synon të rifillojë reaktorët dhe t’i lidhë ata me rrjetin rus – një veprim që ekspertët thonë se është i mundur vetëm në kohë paqeje. Të gjithë reaktorët janë aktualisht në “mbyllje të ftohtë” për arsye sigurie.
Rreziku i përsëritjes së një “Fukushima”
Rregullatorët evropianë, pas aksidentit të Fukushimës në vitin 2011, kishin përcaktuar që një central duhet të jetë në gjendje të përballojë deri në 72 orë pa energji të jashtme. Ky limit është tejkaluar tashmë, diçka që nuk është testuar kurrë në praktikë.
Sipas burimeve ukrainase, nëse gjeneratorët dështojnë, karburanti në gjashtë reaktorët mund të nxehet në mënyrë të pakontrollueshme brenda disa javësh, duke çuar në një shkrirje të bërthamës. Edhe pse situata nuk është drejtpërdrejt e krahasueshme me Fukushimën – ku shkrirja ndodhi brenda tre ditësh për shkak të një tërmeti dhe cunami që dëmtuan sistemet e ftohjes -, ekspertët paralajmërojnë se mundësia e një aksidenti bërthamor mbetet real.
Rasti i Zaporizhias ka qenë gjithashtu në tryezë në bisedimet midis Donald Trump dhe Vladimir Putin. Presidenti amerikan ka propozuar vendosjen e centralit nën kontrollin e SHBA-së, ndërsa Rusia kërkon ta integrojë atë në rrjetin e vet. Megjithatë, deri më sot, siguria e centralit mbetet e varur nga ekuilibri i brishtë i luftës në Ukrainë.
Top Channel