Kinë, pas zjarrit shembet ura në Pekin, shihni videot 23/04 08:03
Një studim i ri në Universitetin e Kalifornisë Jugore (USC) zbulon se vetë toka në Mars mund të dëmtojë shëndetin e astronautëve, duke shkaktuar dëme serioze dhe potencialisht të pakthyeshme të frymëmarrjes.
Ndërsa njerëzit intensifikojnë përpjekjet për të kolonizuar Marsin, shkencëtarët po japin alarmin për një kërcënim të heshtur që mund të minojë çdo plan misioni në Planetit të Kuq.
Një studim i ri në Universitetin e Kalifornisë Jugore (USC) zbulon se vetë toka e Planetit të Kuq mund të dëmtojë shëndetin e astronautëve, duke shkaktuar dëme serioze dhe potencialisht të pakthyeshme të frymëmarrjes.
Nën qetësinë sipërfaqësore të Marsit qëndron një rrezik i padukshëm. Toka e saj është e mbushur me grimca pluhuri jashtëzakonisht të imta që shkencëtarët paralajmërojnë se janë kimikisht agresive dhe biologjikisht invazive. “Ka shumë elementë toksikë potencialë ndaj të cilëve mund të ekspozohen astronautët në Mars,” tha Dr. Justin L. Wang, autori kryesor i studimit.
“Më e rëndësishmja, ekziston një pluhur silicë, përveç pluhurit të hekurit të bazaltit dhe hekurit nanofazë, të cilët reagojnë në mushkëri dhe mund të shkaktojnë sëmundje të frymëmarrjes”.
Kërcënimi përkeqësohet nga madhësia e grimcave. Pluhuri marsian është më i vogël se madhësia minimale që mund të nxjerrë mukoza në mushkëritë tona, duke e lejuar atë të udhëtojë më thellë në mushkëri dhe të mbetet në inde.
Përtej përbërjes së tij kimike, Marsi paraqet një kërcënim të dytë, klimën e tij të ashpër. Çdo vit planeti goditet nga stuhitë rajonale të pluhurit dhe çdo disa vjet, këto stuhi zgjerohen në ngjarje globale, duke mbushur atmosferën me zhavorr në ajër.
Në vitin 2018, një stuhi e tillë çaktivizoi roverin Opportunity të NASA-s duke mbuluar panelet e saj diellore dhe duke bllokuar rrezet e diellit. Për astronautët, pasojat shkojnë përtej humbjes së fuqisë. Këto stuhi veprojnë si sisteme masive të shpërndarjes së grimcave toksike. “Silikoza dhe ekspozimi ndaj pluhurit toksik të hekurit i ngjajnë pneumokoniozës së punëtorëve të qymyrit,” shpjegoi Wang.
Rreziqet e pluhurit planetar nuk janë hipotetike. Astronautët e Apollon u përballën me rreziqe të ngjashme në Hënë. Pas kthimit në mjetin e uljes, shumë prej tyre patën kollë të vazhdueshme, acarimin e syve dhe madje edhe shikimin e paqartë pas ekspozimit ndaj pluhurit hënor. NASA më vonë konfirmoi se rreziqet më të rrezikshme lidhen me thithjen dhe problemet në shikim.
Megjithatë, pluhuri marsian shton një nivel tjetër toksiciteti. Së bashku me silicën dhe hekurin, regoliti përmban perklorate, gips dhe elementë gjurmë si arseniku, kadmiumi dhe kromi. Disa nga këto substanca njihen si kancerogjene ose shumë toksike, por efektet e tyre të kombinuara në kushtet marsiane ende nuk kuptohen mirë.
Kur astronautët sëmuren në Tokë, ndihma është vetëm disa minuta larg. Në Mars, është një histori shumë e ndryshme. “Është shumë më e vështirë për të trajtuar astronautët në Mars sepse koha e tranzitit është dukshëm më e gjatë se misionet e tjera të mëparshme në ISS dhe Hënë,” vunë në dukje studiuesit.
Një mision i plotë mund të zgjasë tre vjet, me ekuipazhin që kalon një vit ose më shumë në gravitet të ulët, rrezatim të lartë dhe ekspozim të vazhdueshëm ndaj grimcave toksike.
Trajtimet vijnë edhe me kompromise. Hulumtimet tregojnë se “vitamina C mund të ndihmojë në parandalimin e sëmundjeve të ekspozimit ndaj kromit dhe jodit”, ndërkohë që në fakt mund të shkaktojë sëmundjet e tiroides që synohet të parandalojë.
Top Channel
