Paralajmërimi i frikshëm i Donald Trump: Armët bërthamore mund të shënojnë fundin e Botës, janë apokalips atomik 09/03 22:50
Christel Van Iseghem ishte ulur në një studio radiofonike kur dëgjoi fjalët e fundit të xhaxhait të saj të madh, Norbert, i vrarë nga nazistët për rolin e tij në rezistencën belge.
“Zemra më ndaloi,” tha 71-vjeçarja. “Kjo ishte diçka për të cilën nuk dija që ekzistonte. U ula atje duke u dridhur, duart më dridheshin… Kjo ka një kuptim të madh për mua. Ai nuk do të harrohet.”
Para ekzekutimit të tij në Mynih më 27 tetor 1944, së bashku me mikun e tij Noël Boydens, 19-vjeçari Norbert Vanbeveren i shkroi prindërve të tij se ndiente “një lloj paqeje dhe kënaqësie në zemër, sepse vdekja jonë do të ketë shërbyer për një qëllim: që ju të jeni sërish të lirë dhe të mos jetoni më nën pushtim”.
Vanbeveren ishte një nga 1,500 luftëtarët e rezistencës belge që u lejuan t’u shkruanin të dashurve të tyre para se nazistët t’i vrisnin. Letra e tij është një nga rreth 20 të tilla që dolën në dritë së fundmi falë projektit “Last Words” (Fjalët e Fundit), një bashkëpunim mes Vrije Universiteit Brussel (VUB), shoqatës përkujtimore “Heroes of the Resistance” dhe 15 vullnetarëve, duke shtuar kështu në një arkiv prej rreth 350 letrash.
Dany Neudt, bashkëthemelues i “Heroes of the Resistance”, lexoi me zë të lartë fjalët e Norbertit në radion belge dhe po bën thirrje për një rivlerësim të grupeve të rezistencës, heroizmi i të cilëve, sipas tij, u harrua në heshtjen e traumatizuar pas luftës, ndërsa bashkëpunimi – përfshirë edhe nga nacionalistët flamandë – u pa më me simpati.
Neudt poston çdo ditë në rrjetet sociale historinë e një “heroi” dhe organizon mbrëmje të quajtura “kafeneja e rezistencës” për të ndarë tregimet e tyre. Ai dëshiron që më shumë njerëz të kërkojnë në papafingo dhe arkiva për shembuj të këtyre letrave të fjalëve të fundit. “Lufta nxjerr në pah më të keqen tek njerëzit… por edhe më të mirën e njerëzimit, dhe këtë e sheh në historitë e rezistencës.”
Çlirimi i Belgjikës kishte filluar kur Vanbeveren u vra, por i ati i tij kishte vdekur dhe letra nuk arriti kurrë te e ëma. Van Iseghem, mbesa e tij e madhe, ishte anëtarja e parë e familjes që dëgjoi fjalët e tij, tetë dekada më vonë.
Kërkimi i Neudt për këtë arkiv filloi pasi babai i tij vdiq gjatë pandemisë dhe ai nisi të hulumtonte për gjyshin e tij, Henri Neudt, pjesë e grupit të rezistencës Geheim Leger (Ushtria Sekrete), i cili i shpëtoi për pak deportimit në Gjermani në trenin e quajtur “fantazmë”. “Ishte treni i fundit që shkonte në kampin e përqendrimit Neuengamme, por u sulmua nga rezistenca dhe u kthye,” tha ai. “Gjyshi im ishte në atë tren, por në familjen time nuk u tha kurrë asgjë. Çfarë situate e çuditshme është që në Flandër, ne dimë për bashkëpunëtorët, por nuk njohim emrat e njerëzve në rezistencë. Edhe për mua, si historian, kjo është një pikë e errët.”
Shumë historianë modernë besojnë se lëvizja e fragmentuar e rezistencës belge pësoi një problem imazhi pas luftës, sipas Nel de Mûelenaere, profesoreshë e historisë bashkëkohore në VUB dhe kryetare e projektit “Traces of the Resistance”. “Bashkëpunëtorët nacionalistë flamandë, më të bashkuar dhe me mbështetje nga politikanët nacionalistë flamandë dhe katolikë, e paraqitën veten në mënyrë të rreme si të rinj të mashtruar nga anti-komunizmi dhe të ndëshkuar padrejtësisht pas luftës nga rezistenca, të cilët u cilësuan si oportunistë, kriminelë, komunistë,” tha ajo. “Në Francë, pati De Gaulle dhe idenë se Franca u çlirua nga rezistenca; në Holandë ke Hannie Schaft. Në Belgjikë, ishte një lëvizje shumë e fragmentuar dhe një kujtesë e fragmentuar… e traumës dhe represionit.”
Të tjerë, si Ellen De Soete, tezja e së cilës, Albert Serreyn, u ekzekutua, argumentojnë për një rikthim të festës publike për Ditën e Çlirimit më 8 maj. “Sidomos në Flandër, kishte shumë bashkëpunim me pushtuesit, dhe disa parti politike menduan se, nëse historitë do të harroheshin, pas disa brezash njerëzit nuk do të dinin më,” tha ajo. “Ishte një mënyrë për të fshirë historitë nga kujtesa kolektive. Por tani të rinjtë duan të dinë, dhe një frymë e re po fryn.”
Dr. Samuël Kruizinga, historian i luftërave dhe dhunës së shekullit të 20-të në Universitetin e Amsterdamit, tha se rikthimi i historive të rezistencës mund të ndihmojë Belgjikën të largohet nga mendimi bardh e zi. “Aktet e rezistencës, pas Luftës së Dytë Botërore, u paraqitën në mënyrë të ndërgjegjshme si akte në favor të shtetit unitar belg,” tha ai.
“Ka gjithashtu kujtesën e Luftës së Parë Botërore, ku Belgjika ishte gjithashtu nën pushtimin gjerman, dhe udhëzimet formale të dhëna belgëve nga qeveria në mërgim ishin që rezistenca e shpejtë do të provokonte vetëm hakmarrje. Ky projekt po përpiqet në mënyrë të ndërgjegjshme të rikornizojë dhe të rizbulojë heroizmin e madh personal të njerëzve që rezistuan ndaj sundimit nazist.”
De Mûelenaere tha se, me kthimin e bisedave për luftën në Evropën Perëndimore, këto letra rezonojnë. “Isha duke lexuar një mbrëmë, dhe ishte nga një burrë që jetonte në një fshat të vogël shumë afër vendit nga vjen familja ime,” tha ajo. “Në fund të letrës shkruhej: përshëndetje për familjen de Mûelenaere. Është një botë që mund ta prekësh pothuajse. Na duhen këto histori… dhe ideja pothuajse shëruese se njerëzit e zakonshëm i thanë jo një regjimi autoritar.”
Top Channel
