Reforma në drejtësi dhe integrimi Europian

Drejtësia është instrumenti themelor i cili e bën shtetin të funksionojë. Sipas Platonit, drejtësia arrihet kur secili prej anëtarëve të një shoqërie kryen detyrën e tij dhe askush nuk ndërhyn në detyrën e tjetrit. Ky përkufizim themelor i filozofisë më erdhi ndër mend teksa kërkoja të përkufizoja shtetin e të drejtës. Secili prej nesh ka të drejtat dhe detyrimet e tij në shoqëri, të cilat i kryen në mënyrën e tij por pa u gjykuar dot nga askush i përngjashëm me të. Kjo shpjegon edhe vetë konceptin e lartpërmendur, ku askush nuk gjykohet dot për kryerjen apo moskryerjen e një veprimi, pasi është diçka tjetër më e madhe e cila gjykon. 

Kohët e fundit një nga shprehjet më të përdorura është “shteti i të drejtës”, por a po jetojmë ne si shoqëri në një shtet të sëdrejtës, a po i kryen secili prej nesh detyrat e tij në shoqëri? Përgjigja në këtë rast do ishte retorike, për sa kohë Shqipëria po afrohet gjithmonë e më shumë me Bashkimin Europian, një nga kushtet kryesore të të cilit është ekzistenca e institucioneve të cilët garantojnë zbatimin e ligjit me njësistem drejtësie të pavarur, efektiv dhe transparent. Prej disa vitesh tashmë, që nga iniciativa e reformës në drejtësi, Shqipëria po afrohet akoma më shumë me standardet e vendosura, shkak për të cilin hapja e negociatave është bërë e mundur. Një sistem drejtësie i fortë është themeli i çdo shteti, dhe vetë Bashkimi Europian është ndërtuar mbi parimin e “rule of law”, çka do të thotë se ligji sundon dhe është mbi të gjithë.

Çdo reformë e ndërmarrë deri më tani e ka afuar shtetin tone me frymën e BE, dhe është shumë e rëndësishme që secili individ i cili ka zgjedhur ti shërbëjë drejtësisë, sidomos ne, të rinjtë që sapo kemi dalë nga bankat e Fakultetit, ta përvetësojmë këtë frymë për të ardhmen. Sepse nëse tani secili prej nesh po i kryen detyrat e tij në Shqipëri, brenda pak vitesh, kur shteti jonë të jetë një vend anëtar i BE-së, fusha e ndërveprimit do zgjerohet dhe detyrat tona do jenë në shërbim të një bashkësie edhe më të gjerë.

Në këtë këndvështrim, drejtësia mbetet hapësira më e rëndësishme e afrimit me Bashkimin Europian, sepse ajo nuk është thjesht një kriter formal për hapjen apo vijimin e negociatave, por një vlerë themelore mbi të cilën ndërtohet vetë shoqëria demokratike. Shteti i së drejtës është themeli ku sigurohet funksionimi i institucioneve, besimi i qytetarëve dhe respekti ndaj ligji, elemente që Bashkimi Europian i vendos në qendër të procesit të integrimit. Çdo reformë e ndërmarrë deri më tani, përfshirë procesin e Vetting-ut të gjyqtarëve dhe prokurorëve që përfundoi në nivelet e para të sistemit dhe kalimin e kompetencave te Struktura e Posaçme Antikorrupsion, është një hap drejt forcimit të pavarësisë dhe integritetit të drejtësisë në vend. Ky proces ka ndihmuar të pastronte gjyqësorin nga probleme të thella historike dhe të forconte luftën kundër korrupsionit në nivele të larta, duke kontribuar drejtpërdrejt në progresin drejt standardeve evropiane të sundimit të ligjit.

Por, sfidat aktuale të sistemit të drejtësisë janë ende të dukshme dhe kërkojnë vëmendje të vazhdueshme. Sipas raporteve të institucionit europian dhe aktorëve vendas, drejtësia përballet me ngarkesë të madhe të dosjeve, dhe mungesë të kapaciteteve të menjëhershe që të përmbushë pritshmëritë e efikasitetit dhe transparencës. Problemet me decentralizimin e gjykatave, fragmentimin e menaxhimit të çështjeve dhe nevoja për modernizim teknologjik janë çështje që ndikojnë në kohëzgjatjen e proceseve gjyqësore dhe besimin e publikut në sistem.

Po ashtu, debati publik për reformën e drejtësisë është shpesh i polarizuar, me akuza ndaj institucioneve të pavarura dhe shqetësime për mënyrën e zbatimit të reformave, duke përfshirë interpretimet e standardeve, pasojat e ndryshimeve strukturore dhe sfidat në implementimin e një Kodi të ri Penal. Këto problematika, edhe pse reflektojnë angazhimin e vendit për të përmirësuar drejtësinë, tregojnë se rruga drejt një sistemi ligjor të plotësisht funksional dhe të besueshëm është ende e gjatë dhe kërkon punë të qendruar institucional dhe bashkëpunim gjithëpërfshirës. Prandaj, ndërkohë që Shqipëria vijon përpjekjet e saj për t’u integruar në Bashkimin Europian, forca e sistemit të drejtësisë, me reformat e nisura, me sfidat reale të zgjidhura dhe me ato ende në pritje, do të vazhdojë të jetë një tregues kyç i pjekurisë demokratike dhe i gatishmërisë tonë për t’u bërë pjesë e familjes europiane. Vetëm përmes një sistemi drejtësie që funksionon në mënyrë efektive, të pavarur dhe të besueshëm mund të sigurojmë që të drejtat dhe detyrimet tona si qytetarë të mbrohen në mënyrë të barabartë, si brenda kufijve të vendit, ashtu edhe në kuadër të Bashkimit Europian.

Reforma në drejtësi përfaqëson shumë më tepër sesa riorganizim institucionesh apo ndryshime ligjore; ajo është një proces i thellë transformimi për vetë shtetin shqiptar. Për vendin, kjo reformë do të thotë ndarje përfundimtare nga një e kaluar ku drejtësia shpesh ka qenë e cenuar nga korrupsioni, ndikimi politik dhe mungesa e besimit publik. Një drejtësi që funksionon drejt dhe në mënyrë të barabartë krijon stabilitet institucional, siguri juridike për qytetarët dhe investitorët, si dhe forcon besimin e shoqërisë te shteti. Pa këto elemente, zhvillimi ekonomik, kohezioni social dhe integrimi europian mbeten të brishta dhe të pasigurta.

Është e rëndësishme që kjo reformë të shkojë deri në fund, sepse çdo ndalesë, kompromis apo zbatim i pjesshëm rrezikon ta kthejë sistemin në problemet që e kanë karakterizuar ndër vite. Drejtësia nuk mund të jetë selektive apo e përkohshme; ajo duhet të jetë e qëndrueshme, e pavarur dhe e besueshme në përhershmërinë e saj. Vetëm përmes përfundimit të plotë të reformës dhe konsolidimit të institucioneve të reja, Shqipëria mund të garantojë se ligji është mbi të gjithë, pa dallim pushteti apo statusi. Në këtë mënyrë, drejtësia bëhet jo vetëm kusht për anëtarësim në Bashkimin Europian, por edhe garanci për një shtet funksional, demokratik dhe të denjë për qytetarët e tij.

Roli i të rinjve në këtë proces është thelbësor dhe afatgjatë, sepse ata përfaqësojnë jo vetëm brezin që do të trashëgojë rezultatet e reformës në drejtësi, por edhe forcën që mund ta konsolidojë atë. Të rinjtë, veçanërisht ata që formohen në fushën e drejtësisë, kanë përgjegjësinë të sjellin një kulturë të re profesionale, të ndërtuar mbi etikën, meritokracinë dhe respektin e pakushtëzuar ndaj ligjit. Duke refuzuar kompromisin me praktikat e vjetra dhe duke kërkuar transparencë e llogaridhënie, ata kontribuojnë drejtpërdrejt në forcimin e besimit publik ndaj institucioneve të drejtësisë. Përmes angazhimit qytetar, edukimit ligjor, pjesëmarrjes aktive në debatet publike dhe ushtrimit të profesionit me integritet, të rinjtë mund të bëhen garantë që reforma të mos mbetet një proces i përkohshëm, por një realitet i qëndrueshëm. Roli i tyre shkon përtej zbatimit teknik të ligjit, duke u shndërruar në një mision për ndërtimin e një shteti të së drejtës që i përket brezave të ardhshëm dhe standardeve europiane.

 *Eksperte e Integrimit Europian

Top Channel