Çarja e Aleancës së Atlantikut, Evropa përballet me strategjinë e re të Uashingtonit

Kontinenti e lexoi dokumentin jo thjesht si një pikë kthese, por si institucionalizimin formal të një perceptimi që deri vonë vepronte në nivelin e majave retorike, se Bashkimi Evropian nuk është një aleat, por një konkurrent, një strukturë që kërcënon jo sigurinë amerikane, por konceptin amerikan të sovranitetit, pushtetit dhe orientimit kulturor.

Prezantimi i Evropës si një kërcënim më i madh se regjimet revizioniste të Rusisë apo Kinës nuk ishte thjesht një lëvizje politike, por sot duket mjaft e qartë se ishte një lëvizje e vendosur me kujdes në një tekst piedestal, duke sugjeruar se Amerika po hyn në një periudhë në të cilën vetë koncepti i “Perëndimit” po riformësohet.

Në të njëjtën kohë, qëndrimi i Uashingtonit ndaj Ukrainës konfirmon se epoka e pasluftës po i vjen fundi. Presioni i Presidentit Trump për t’i dhënë fund luftës me kushte që i shërbejnë Moskës, ndërsa Kievi vazhdon të rezistojë në terren, zbulon një lexim të ndryshëm të strategjisë. Ukraina nuk është më një themel i kohezionit euroatlantik, është një monedhë negociuese në kuadrin më të gjerë amerikan të balancimit me Rusinë, veçanërisht nëse nxjerr në pah betejën e vetme që Trump dëshiron të luftojë, atë me Kinën.

Evropa, e cila për më shumë se katër vjet ka investuar kapital politik dhe mjete financiare për të përmbajtur vrullin revizionist rus, tani përballet me një mjedis ku ish-garantuesi i aleancës po zgjedh hapur rolin e ndërmjetësit në vend të udhëheqësit të padiskutueshëm. Ky ndryshim nuk është teknik, është ekzistencial për një kontinent që është mbështetur për dekada në ombrellën strategjike të SHBA-së. Doktrina e re nuk kufizohet vetëm në gjeopolitikë. Ajo prek thelbin e identitetit politik evropian, duke miratuar një diskurs që i referohet shkollave të mendimit të së djathtës ekstreme. Referenca ndaj “zhdukjes kulturore” për shkak të flukseve migratore dhe politikave progresive sociale nuk është thjesht një përshkrim i mospajtimit me modelin shoqëror evropian. Evropa, e cila për dekada të tëra ishte pasqyra e demokracisë liberale, tani është vendosur në qendër të një narrative rënieje, censure dhe humbjeje identiteti. Vetëm kjo është e mjaftueshme për të zhvendosur fushat tektonike gjeopolitike, sepse për herë të parë Uashingtoni nuk po bie dakord thjesht me Evropën, por po e përshkruan atë si një “ekosistem problematik” me devijim kulturor dhe institucional.

Në këtë mjedis, konflikti midis institucioneve evropiane dhe gjigantëve amerikanë të teknologjisë vepron si një përshpejtues i krizës. Gjoba e BE-së për Platformën X nuk ishte një akt i izoluar, por një përplasje e dy modeleve të pushtetit: kuadri rregullator evropian dhe kultura amerikane anti-sistemike e shprehur idealisht nga Elon Musk. Thirrja e tij publike për të “shfuqizuar Bashkimin Evropian” u pa në Bruksel si provë se rivaliteti nuk kufizohet më vetëm në marrëveshjet tregtare, por është zhvendosur në nivelin e shënjestrimit të hapur ideologjik. Dhe kur anëtarët e administratës Trump miratojnë fjalor të ngjashëm, Evropa e kupton se nuk po përballet vetëm me një biznesmen të zhurmshëm, por me një drejtim të tërë politik amerikan që i sheh institucionet evropiane jo si partnerë, por si pengesa.

Në këtë klimë, reagimet e udhëheqësve evropianë kanë ndryshuar gjithashtu si në stil ashtu edhe në nivel. Antonio Costa foli hapur për një epokë në të cilën Evropa nuk mund t’i marrë aleancat e pasluftës si të mirëqena. Thierry Breton foli për “armiqësi zyrtare” nga SHBA-të ndaj Bashkimit, dhe Josep Borrell e quajti strategjinë një “deklaratë lufte politike”. Këto nuk janë fjalë të thëna lehtë nga Brukseli. Ato janë shenja të një kontinenti që e kupton se epoka e hijes mbrojtëse amerikane ka mbaruar dhe se sfida e re është të krijojë autonominë evropiane në një mjedis ku Uashingtoni mund të veprojë si aleat ose si konkurrent, varësisht nga rrethanat.

Ironia është se, ndërsa SHBA-të e akuzojnë Evropën për “dështimin e demokracisë” dhe “minimin e lirisë së fjalës”, shumë qeveri evropiane tashmë kanë lëvizur drejt politikave më të rrepta mbi imigracionin dhe sigurinë, por kjo nuk e ndryshon narrativën e Uashingtonit, përkundrazi rrit presionet. Konflikti nuk është për politikë, por për identitet dhe aty qëndron përçarja më e thellë, e cila duket se konfirmon edhe një frazë tjetër të Trumpit “një oqean i madh na ndan” . Evropa beson se po mbron një model demokratik që kërcënohet nga jashtë nga Rusia dhe nga brenda nga tendencat joliberale, ndërsa SHBA-të e epokës së Trumpit shohin një kontinent të bllokuar në “gabime kulturore” që e bëjnë atë të dobët dhe të prekshëm.

Pyetja thelbësore tani është nëse Evropa mund të funksionojë si një subjekt gjeopolitik. Siguria e kontinentit vazhdon të varet nga ombrella amerikane bërthamore dhe energjetike, ndërsa aftësitë e saj mbrojtëse mbeten në rastin më të mirë “nën zhvillim”. Por për herë të parë që nga Lufta e Dytë Botërore , kontinenti po ndjen nevojën për të formuar një strukturë pushteti që nuk do të shembet sa herë që ndryshon banori i Shtëpisë së Bardhë. Evropa po përballet me një pikë kthese historike, ose do të zhvillohet në një pol strategjik me një politikë të pavarur, ose do të mbetet një gur shahu i cikleve zgjedhore amerikane dhe zhvillimeve gjeopolitike.

E vetmja gjë që është e sigurt është se Perëndimi i pasluftës, siç e njihnim, nuk ekziston më ose, për të qenë plotësisht i qartë, nuk do të ekzistojë për shumë kohë. Amerika po lëviz në një drejtim ku Evropa nuk është vetëm “ana tjetër e Atlantikut”, por një fushë negociuese ideologjish, teknologjie dhe pushteti. Dhe nëse diçka është e qartë nga reagimet e institucioneve evropiane, është se kontinenti po përballet me një epokë të re të vetënjohjes – megjithëse vetëm kjo nuk është e mjaftueshme. Atlantiku, për dekada një vijë uniteti, po bëhet përsëri një kufi. Dhe Evropa thirret të vendosë nëse do të qëndrojë përballë, përkrah apo përtej saj.

Top Channel