Vazhdojnë sulmet ruse me dronë mbi Ukrainë, 1 i vdekur dhe 12 të plagosur 26/10 21:56
Tomas Anez Dos Santos po punonte në një hapësirë të vogël në Amazonën peruane, kur dëgjoi hapa që po afroheshin në pyll.
Ai e kuptoi se ishte i rrethuar dhe ngriu në vend.
“Njëri ishte në këmbë, duke me vënë në shënjestër me një shigjetë, unë nisa të vrapoja”, tregon ai për BBC.
Ai ishte përballur me Mashco Piro-t. Për dekada të tëra, Tomas, i cili jeton në fshatin e vogël të Nueva Oceania, kishte qenë praktikisht një fqinj me këta njerëz nomadë, të cilët shmangin kontaktin me të huajt. Megjithatë, deri vonë, ai i kishte parë rrallë.
Mashco Piro kanë zgjedhur të jenë të izoluar nga bota për më shumë se një shekull. Ata gjuajnë me harqe dhe shigjeta të gjata, duke u mbështetur në pyllin tropikal të Amazonës për gjithçka që u nevojitet.
“Ata filluan të rrotulloheshin rreth e qark dhe të fishkëllenin, duke imituar kafshët, shumë lloje të ndryshme zogjsh”, kujton Tomas.
“Vazhdoja të thoja: ‘Nomole’, vëlla. Pastaj ata u mblodhën, u ndjenë më afër, kështu që ne u nisëm drejt lumit dhe vrapuam”, thotë ai.
Tomasi, i veshur me një këmishë me motive dhe një shami koke të njëjtë, qëndron pranë bregut të një lumi. Sfondi tregon ujë të qetë të kufizuar nga gjelbërimi, me gjethe të dendura në anën e djathtë dhe pemë në distancë nën një qiell të butë e të zbehtë.
Tomasi ndihet si mbrojtësi ndaj fisit Mashco Piro-ve: Lërini të jetojnë siç jetojnë!
Një raport i ri nga organizata e të drejtave të njeriut, Survival International, thotë se kanë mbetur të paktën 196 grupe të tilla në botë, të cilat ajo i quan “grupe të pakontrolluara”.
Mashco Piro besohet të jetë më i madhi. Raporti thotë se gjysma e këtyre grupeve mund të zhduken në dekadën e ardhshme nëse qeveritë nuk bëjnë më shumë për t’i mbrojtur ato.
Ai pretendon se rreziqet më të mëdha vijnë nga prerja e pemëve, minierat ose shpimet për naftë. Grupet e pa kontaktuara janë jashtëzakonisht të ndjeshme ndaj sëmundjeve bazë, dhe raporti thotë se një kërcënim përbën kontakti me misionarët ungjillorë dhe ndikuesit e mediave sociale që kërkojnë klikime.
Kohët e fundit, sipas vendasve, njerëzit e Mashco Piro kanë ardhur gjithnjë e më shumë në Nueva Oceania.
Fshati është një komunitet peshkatarësh me shtatë ose tetë familje, i vendosur lart në brigjet e lumit Tauhamanu në zemër të Amazonës peruane, 10 orë larg vendbanimit më të afërt me varkë.
Zona nuk njihet si rezervat i mbrojtur për grupet e pa kontaktuara dhe kompanitë e prerjes së pyjeve operojnë këtu.
Tomasi thotë se, herë pas here, zhurma e makinerive të prerjes së drurëve mund të dëgjohet ditë e natë, dhe njerëzit e Mashco Piros po e shohin pyllin e tyre të shkatërruar.
Në Nueva Oceania, njerëzit thonë se janë në konflikt. Ata kanë frikë nga shigjetat e Mashco Piro, por gjithashtu kanë respekt të thellë për “vëllezërit” e tyre që jetojnë në pyll dhe duan t’i mbrojnë ata.
“Lërini të jetojnë siç jetojnë, nuk mund ta ndryshojmë kulturën e tyre. Kjo është arsyeja pse mbajmë distancë”, thotë Tomas.
Një grup njerëzish që qëndrojnë dhe ecin në ujë të cekët pranë buzës së një bregu lumi me rërë. Më shumë individë janë të shpërndarë në zonën ranore, me pyll të dendur të gjelbër në sfond. Skena duket natyrale dhe e largët, pa struktura moderne të dukshme, dhe uji është i qetë dhe reflektues.
Banorët e Nueva Oceania janë të shqetësuar për dëmin që u shkaktohet jetesës së familjes Mascho Piro, kërcënimin e dhunës dhe mundësinë që prerësit e pemëve mund ta ekspozojnë fisin e Mashco Piro ndaj sëmundjeve ndaj të cilave ata nuk kanë imunitet.
Letitia Rodriguez Lopez, një nënë e re me një vajzë dyvjeçare, ishte në pyll duke mbledhur fruta kur i dëgjoi.
“Dëgjuam britma, britma njerëzish, shumë prej tyre. Sikur të ishte një grup i tërë që bërtiste”, i tha ajo BBC.
Ishte hera e parë që ajo haste Mashco Piron dhe ia mbathi. Një orë më vonë, koka e saj ende rrihte fort nga frika.
“Meqenëse ka prerës pyjesh dhe kompani që presin pyllin, ata po ikin, ndoshta nga frika dhe përfundojnë pranë nesh. Nuk e dimë se si mund të reagojnë ndaj nesh. Kjo është ajo që më frikëson”, tha ajo.
Në vitin 2022, dy persona që prisnin dru u sulmuan nga Mashco Piro ndërsa peshkonin. Njëri u godit me shigjetë në bark. Ai mbijetoi, por burri tjetër u gjet i vdekur disa ditë më vonë me nëntë plagë shigjetash në trup.
Lumi është etiketuar si “Lumi Tauhamanu”. Nueva Oceania është një fshat i vogël peshkimi në pyllin tropikal të Perusë.
Qeveria peruane ka një politikë të moskontaktit me njerëzit e izoluar, duke e bërë të paligjshme fillimin e ndërveprimeve me ta.
Politika filloi në Brazil pas dekadash fushatash nga grupet e të drejtave të indigjenëve, të cilët panë se kontakti fillestar me njerëz të izoluar çoi në zhdukjen e grupeve të tëra nga sëmundjet, varfëria dhe kequshqyerja.
Në vitet 1980, kur populli Nahau në Peru pati kontaktin e parë me botën e jashtme, 50% e popullsisë së tyre vdiq brenda pak vitesh. Në vitet 1990, populli Muruhanua u përball me të njëjtin fat.
“Popujt indigjenë të izoluar janë shumë të prekshëm, epidemiologjikisht, çdo kontakt mund të transmetojë sëmundje, dhe madje edhe mund t’i zhdukin”, thotë Issrail Aquisse nga grupi peruan i të drejtave të indigjenëve indigjenë, Femanad.
“Edhe nga ana kulturore, çdo kontakt ose ndërhyrje mund të jetë shumë e dëmshme për jetën dhe shëndetin e tyre si shoqëri”, shton Aquisse.
Për fqinjët e fiseve të pakontrolluara, realiteti i mungesës së kontaktit mund të jetë i ndërlikuar.
Ndërsa Tomas i tregon BBC përreth livadhit të pyllit ku takoi Mashco Piron, ai ndalet, fishkëllen dhe pastaj pret në heshtje.
“Nëse përgjigjen, ne kthehemi prapa”, thotë ai.
E vetmja gjë që dëgjohet është cicërima e insekteve dhe zogjve.
“Ata nuk janë këtu”, thotë ai.
Tomas mendon se qeveria i ka lënë banorët e Nueva Oceania-s të përballojnë vetë një situatë të tensionuar.
Ai mbjell bimë të ndryshme në kopshtin e tij që Mashco Piro ta marrë. Është një masë sigurie që ai dhe fshatarët e tjerë kanë menduar për të ndihmuar fqinjët e tyre dhe për të mbrojtur veten.
“Do të doja t’i dija fjalët për të thënë, ‘Ja ku i keni këto banane, është një dhuratë, mund t’i merrni lirisht. Mos më qëlloni’”, shton ai.
Pothuajse 200 km në juglindje, në anën tjetër të pyllit të dendur, situata është shumë e ndryshme. Atje, pranë lumit Manu, Mashco Piro jetojnë në një zonë që njihet zyrtarisht si rezervat pyjor.
Ministria e Kulturës e Perusë dhe Fenamad drejtojnë postin e kontrollit “Nomole” këtu, me tetë agjentë. Ai u krijua në vitin 2013 kur konflikti midis Mashco Piros dhe fshatrave vendase rezultoi në disa vrasje.
Si kreu i pikës së kontrollit, puna e Antonio Trigoso Ydalgos është ta ndalojë këtë të ndodhë përsëri.
Mashco Piro shfaqen rregullisht, ndonjëherë disa herë në javë. Ata janë një grup njerëzish i ndryshëm nga ata pranë Nueva Oceania, dhe agjentët nuk besojnë se e njohin njëri-tjetrin.
“Ata gjithmonë dalin nga i njëjti vend. Nga aty bërtasin”, thotë Antonio, duke treguar përtej lumit të gjerë Manu drejt një plazhi të vogël me guralecë në anën tjetër. Ata kërkojnë banane ose kallam sheqeri.
“Nëse nuk përgjigjemi, ata rrinë aty gjithë ditën duke pritur”, thotë Antonio. Agjentët përpiqen ta shmangin këtë, në rast se kalojnë turistë ose anije lokale. Kështu që zakonisht i binden urdhrit. Pika e kontrollit ka një kopsht të vogël ku kultivojnë bimë ose pemë. Kur mbaron, ata i kërkojnë furnizime një fshati vendas.
Nëse këto nuk janë të disponueshme, agjentët i kërkojnë Mashco Piros të kthehet pas disa ditësh. Deri tani ka funksionuar dhe kohët e fundit ka pasur pak konflikte.
Antonio takon rreth 40 persona rregullisht, burra, gra dhe fëmijë nga disa familje të ndryshme.
Ata i vënë emrin vetes sipas kafshëve. Kryetari quhet Kamotolo (Bletë Mjalti). Agjentët thonë se ai është një njeri i ashpër dhe nuk buzëqesh kurrë.
Një tjetër udhëheqës, Tkotko (Shkupi) është më shumë shakaxhi, qesh shumë dhe tallet me agjentët. Ekziston një grua e re e quajtur Yomako (Dragoi) për të cilën agjentët thonë se ka edhe një sens të mirë humori.
Familja Mashco Piro nuk duket se ka shumë interes për botën e jashtme, por është e interesuar për jetën personale të agjentëve që takojnë. Ata pyesin për familjet e tyre dhe se ku jetojnë.
Pamje nga afër e dy duarve që mbajnë disa dhëmbë të mëdhenj e të konsumuar kafshësh ose fragmente çatalli, që tregojnë një përzierje ngjyrimesh kafe dhe bezhë me çarje të dukshme dhe teksturë natyrale.
Kur një agjente ishte shtatzënë dhe shkoi në leje lindjeje, ajo solli një zile të bërë nga fyti i një majmuni që foshnja të luante me të.
Ata janë të interesuar për rrobat e agjentëve, veçanërisht për rrobat sportive me ngjyrë të kuqe ose jeshile.
“Kur afrohemi, veshim rroba të vjetra, të grisura, me kopsa që mungojnë, në mënyrë që të mos i marrin”, thotë Antonio.
“Më parë, ata vishnin rrobat e tyre tradicionale, funde shumë të bukura të bëra me fije nga fibra insektesh që i krijonin vetë. Por tani disa prej tyre, kur kalojnë anijet turistike, marrin rroba ose çizme”, thotë Eduardo Pancho Pisarlo, një agjent në pikën e kontrollit.
Por ende pak dihet se kush janë njerëzit Mashco Piro. Por sa herë që ekipi pyeste për jetën në pyll, Mashco Piro e mbyllte bisedën.
“Njëherë, pyeta se si i ndezin zjarret. Më thanë: ‘Ke dru, e di’. Unë këmbëngula dhe ata thanë: ‘Tani i ke të gjitha këto gjëra, pse do t’i dish?’”, thotë Antonio.
Nëse dikush nuk shfaqet për një kohë të gjatë, agjentët do të pyesin se ku është. Nëse Mashco Piro thotë “Mos pyet”, ata e marrin sikur ai person ka vdekur.
Pas vitesh kontakti, agjentët ende dinë pak rreth asaj se si jetojnë Mashco Piro ose pse qëndrojnë në pyll.
Besohet se ata mund të jenë pasardhës të popujve indigjenë që ikën në xhunglën e thellë në fund të shekullit të 19-të, duke i shpëtuar shfrytëzimit të shfrenuar dhe masakrave të përhapura nga të ashtuquajturit “baronë të gomës”.
Ekspertët mendojnë se Mashco Piro mund të jenë të lidhur ngushtë me Yine, një popull indigjen nga Peruja juglindore. Ata flasin një dialekt të vjetër të së njëjtës gjuhë, të cilin agjentët, të cilët janë gjithashtu Yine, kanë qenë në gjendje ta mësojnë.
Por fisi Yine ka qenë prej kohësh lundrues, fermerë dhe peshkatarë, ndërsa fisi Mashco Piro duket se ka harruar si t’i bëjë këto gjëra. Ata mund të jenë bërë nomadë dhe gjuetarë për të qëndruar të sigurt.
“Ajo që kuptoj tani është se ata qëndrojnë në një zonë për një farë kohe, ngrenë një kamp dhe e gjithë familja mblidhet. Pasi të kenë gjuajtur gjithçka përreth atij vendi, ata zhvendosen në një vend tjetër”, tha Antonio.
Issrail Aquisse nga Fenamad thotë se më shumë se 100 persona kanë ardhur në pikën e kontrollit në kohë të ndryshme.
“Ata kërkojnë banane dhe maniokë për të diversifikuar dietën e tyre, por disa familje zhduken për muaj ose vite pas kësaj”, thotë ai.
Lumenjtë Mashco Piro në këtë zonë janë të mbrojtur mirë, por qeveria po ndërton një rrugë që do ta lidhë atë me një zonë ku minierat e paligjshme janë të përhapura.
Por agjentëve u është e qartë se familja Mashco Piro nuk dëshiron të bashkohet me botën e jashtme.
“Nga përvoja ime këtu në postë, ata nuk duan të bëhen ‘të civilizuar’”, thotë Antonio.
Antonio thotë se sheh rregullisht rreth 40 persona në pikën e kontrollit “Nomole”.
“Ndoshta fëmijët po, ndërsa rriten dhe na shohin të veshur, ndoshta pas 10 ose 20 vjetësh. Por të rriturit jo. Ata as nuk na duan këtu”, thotë ai.
Në vitin 2016, u miratua një projektligj qeveritar për të zgjeruar rezervatin Mashco Piro në një zonë që do të përfshinte Nueva Oceania. Megjithatë, ky projektligj nuk është miratuar kurrë si ligj.
“Ne kemi nevojë që ata të jenë të lirë si ne. E dimë që ata jetuan shumë në paqe për vite me radhë, dhe tani pyjet e tyre po shkatërrohen”, thotë Tomas. /BBC –Përshtati në shqip Top Channel–
Top Channel
