VIDEO / Pamjet e arrestimeve ku ishte përfshirë arbitri i basketbollit, paratë, orat dhe makinat e sekuestruara 23/10 17:07
Raporti i OSBE/ODIHR i cilëson si konkurruese por të polarizuara zgjedhjet e përgjithshme të këtij viti. Pesë muaj pas përfundimit të tyre vëzhguesit e Misionit theksojnë se garuesit gjithsesi nuk patën mundësi të barabarta gjatë fushatës elektorale.
Raporti vlerëson pozitivisht procesin e votimit në Diasporë, por thekson se partia në pushtet pati avantazh me përdorimin e burimeve të administratës gjatë fushatës.
Në të njëjtën kohë vëzhguesit ndalen edhe në ditën e zgjedhjeve ku jepet vlerësim pozitiv për procesin në 95% të qendrave të votimit, ndërkohë që vihet theksi edhe te presioni ndaj zgjedhësve.
Pjesë nga raporti
Pas një ftese për të vëzhguar zgjedhjet parlamentare të 11 majit 2025 dhe në përputhje me mandatin e saj, Zyra e OSBE-së për Institucionet Demokratike dhe të Drejtat e Njeriut (ODIHR) ngriti një Mision të Vëzhgimit të Zgjedhjeve (EOM) më 2 prill. Misioni, i udhëhequr nga ambasadori Lamberto Zannier, përbëhej nga një ekip bazë me 12 anëtarë të vendosur në Tiranë dhe 26 vëzhgues afatgjatë (LTO), të cilët u shpërndanë në të gjithë vendin më 10 prill.
Misioni i ODIHR-it qëndroi në Shqipëri deri më 22 maj për të ndjekur zhvillimet paszgjedhore. Për ditën e zgjedhjeve, EOM e ODIHR-it u bashkua me delegacionet nga Asambleja Parlamentare e OSBE-së (OSCE PA), Parlamenti Evropian (EP) dhe Asambleja Parlamentare e Këshillit të Evropës (PACE), për të formuar një Mision Ndërkombëtar të Vëzhgimit të Zgjedhjeve (IEOM).
Në deklaratën e saj të gjetjeve dhe përfundimeve paraprake të lëshuar më 12 maj 2025, IEOM arriti në përfundimin se zgjedhjet “ishin konkurruese dhe u zhvilluan në mënyrë profesionale, por u mbajtën në një mjedis shumë të polarizuar dhe pjesëmarrësit nuk gëzonin kushte të barabarta. Megjithatë, kandidatët përgjithësisht ishin në gjendje të bënin fushatë lirisht, ndonëse disa raportuan se ishin përballur me frikësime. Administrata zgjedhore e menaxhoi procesin në mënyrë gjithëpërfshirëse dhe transparente. Votimi nga jashtë vendit, i futur për herë të parë në këto zgjedhje, u menaxhua mirë, pavarësisht marrëveshjes së vonshme politike dhe miratimit të kësaj mase, si dhe disa çështjeve organizative.
Partia në pushtet përfitoi nga përdorimi i gjerë i burimeve administrative gjatë fushatës, duke krijuar një avantazh të padrejtë të pushtetit. Kishte gjithashtu shumë akuza për ushtrimin e presionit mbi votuesit, veçanërisht mbi punonjësit publikë. Për më tepër, legjislacioni zgjedhor dhe interpretimi i ngushtë i tij nga administrata zgjedhore nuk parandaluan praktikat abuzive. Përqendrimi i pronësisë së mediave, që cenon pluralizmin e burimeve të lajmeve, së bashku me autocensurën e gazetarëve dhe dominimin e mbulimit mediatik nga dy partitë më të mëdha, kufizuan mundësinë e votuesve për të bërë një zgjedhje të informuar.
Përdorimi aktiv i rrjeteve sociale nga pjesëmarrësit në garë e thelloi më tej diskursin konfrontues, ndërsa asnjë autoritet nuk ishte i caktuar për të zbuluar përmbajtje manipuluese të dëmshme. Mekanizmi i ri i koordinimit midis institucioneve për hetimin dhe ndjekjen penale të krimeve zgjedhore është një zhvillim pozitiv, por nevojitet ndjekje e mëtejshme për të adresuar shqetësimet e vazhdueshme mbi keqpërdorimet zgjedhore. Dita e zgjedhjeve ishte përgjithësisht e qetë dhe e organizuar mirë, por shpesh u vu re mungesë respektimi i procedurave, dhe u shënua nga disa incidente frikësimi dhe ndikimi të votuesve, si dhe disa mangësi procedurale dhe të transparencës gjatë numërimit të votave.”
Korniza ligjore ofron një bazë të përshtatshme për zhvillimin e zgjedhjeve demokratike, pavarësisht nevojës për një reformë tërësore zgjedhore me konsultime publike gjithëpërfshirëse. Mangësitë dhe paqartësitë e vërejtura ulin qartësinë e kornizës ligjore dhe krijojnë pasiguri në zbatimin e saj, si në frymë ashtu edhe në praktikë. Ndërsa disa nga rekomandimet e ODIHR-it janë adresuar, shumica e rekomandimeve të kahershme, përfshirë ato që lidhen me përbërjen e komisioneve zgjedhore të niveleve më të ulëta, raportimin e përkohshëm mbi financimin e fushatës, dhe dispozitat për krijimin e një mjedisi të përshtatshëm mediatik – përfshirë heqjen e përgjegjësisë penale për shpifje – mbeten të paadresuara, duke treguar mungesë vullneti politik për reforma gjithëpërfshirëse.
Parlamenti zgjidhet përmes një sistemi të modifikuar zgjedhor që kombinon listat e mbyllura dhe ato preferenciale, i cili u prezantua përpara këtyre zgjedhjeve. Disa parti më të vogla argumentuan se ky sistem favorizon dy partitë më të mëdha dhe kufizon ndikimin e votimit preferencial, duke u lejuar drejtuesve të partive të ruajnë kontroll të konsiderueshëm mbi përfaqësimin parlamentar, pjesërisht për shkak të mungesës së demokracisë së brendshme në parti. Disa parti të vogla i çuan këto argumente në Gjykatën Kushtetuese, por Gjykata nuk e konsideroi sistemin si antikushtetues.
Në përgjithësi, përgatitjet teknike për zgjedhjet u kryen në mënyrë efikase, transparente, sipas afateve të përcaktuara dhe në mënyrë gjithëpërfshirëse nga Komisioni Qendror i Zgjedhjeve (KQZ). Megjithatë, disa palë të interesuara i perceptuan disa anëtarë të KQZ-së si të politizuar. Ndërkohë që futja e votimit nga jashtë vendit (OCV) përbënte një zhvillim historik në procesin zgjedhor, organizimi i tij rezultoi jashtëzakonisht sfidues, veçanërisht për shkak të vonesave të shkaktuara nga miratimi i vonshëm i parlamentit. U vunë re probleme me shpërndarjen e fletëve të votimit, gjë që çoi në disa vështirësi edhe gjatë numërimit të votave.
Megjithatë, procesi në përgjithësi u menaxhua mirë. Komisionet e niveleve më të ulëta e menaxhuan procesin në mënyrë efikase dhe transparente, pavarësisht ndërprerjeve të shkaktuara nga zëvendësimet e vonshme të anëtarëve të emëruar nga partitë politike, veçanërisht për qendrat e votimit në ditët para zgjedhjeve, në disa raste thuhet se për shkak të frikësimeve. KQZ bëri përpjekje për të përmirësuar aksesueshmërinë në qendrat e votimit për personat me aftësi të kufizuara, por në ditën e zgjedhjeve, vëzhguesit raportuan probleme me aksesin në shumë vende.
Votimi elektronik u zhvillua në dy qarqe dhe identifikimi biometrik u përdor në të gjitha qendrat e votimit. Në përputhje me praktikat e mira zgjedhore, KQZ uli varësinë e saj nga ofruesi i pajisjeve biometrike dhe të votimit elektronik, dhe përdorimi i teknologjisë u dokumentua dhe u menaxhua në mënyrë transparente dhe të qëndrueshme. Megjithatë, përdorimi i teknologjisë – veçanërisht sa i përket pajisjeve të votimit elektronik – devijoi nga procesi i dokumentuar dhe nga Kodi Zgjedhor. Partitë politike dhe mediat kishin akses të plotë për të vëzhguar demonstrimin e funksionalitetit të pajisjeve të identifikimit dhe votimit elektronik, por KQZ nuk publikoi asnjë informacion mbi testet e sigurisë. Bashkëbiseduesit e EOM-it të ODIHR-it në përgjithësi shprehën besim në teknologji, por u shprehën edhe disa shqetësime, duke treguar mungesë besimi tek disa, përfshirë opozitën.
Dita e zgjedhjeve ishte e qetë në shumicën e zonave dhe transparente, por u vu re mungesë respektimi i procedurave në shumë qendra votimi. Ndërsa procesi i votimit u vlerësua pozitivisht në 95 për qind të rasteve të vëzhguara, pati gjithashtu një numër mjaft të lartë vlerësimesh negative, kryesisht në lidhje me mangësitë procedurale dhe disa raste presioni ndaj votuesve.
Ndër parregullsitë më serioze të vërejtura ishin incidentet e frikësimit dhe ndërhyrjet në proces nga vëzhgues dhe përfaqësues të partive, nxitjet dhe akuzat për blerje votash. Për më tepër, fshehtësia e votës shpesh u komprometua për shkak të organizimit të brendshëm të qendrave të votimit, mbipopullimit dhe ndërhyrjeve. Më shumë se gjysma e qendrave të votimit të vëzhguara nuk ishin të përshtatshme për personat me aftësi të kufizuara që të votonin në mënyrë të pavarur.
Votimi elektronik në përgjithësi u zhvillua pa pengesa, megjithatë shumë votues dukeshin të panjohur me procesin, dhe disa zyrtarë zgjedhorë nuk kishin qartësi të plotë mbi rolet e tyre.
Në raport evidentohet se për herë të parë, SPAK-u ngriti një task forcë hetimore dhe një platformë online për raportimin e veprave penale zgjedhore.
Deri më 10 maj, nga 138 raportime për pretendime për krime zgjedhore janë nisur 39 procedime penale, shumica e të cilave kanë të bëjnë me akuza për korrupsion pasiv dhe aktiv.
Konkretisht, SPAK-u ka nisur tetë procedime ex officio. Bashkëpunimi midis SPAK-ut, KQZ-së dhe Prokurorisë së Përgjithshme, bazuar në një protokoll ndërinstitucional mundësoi shkëmbimin e informacioneve lidhur me krimet zgjedhore.
ALB-Parliamentary-2025-Final-Report_advance-copy-1
Top Channel
