Duke folur gjatë një vizite në Shqipëri në qershor, kryeministrja italiane Giorgia Meloni tha se dy qendrat e krijuara për të strehuar emigrantët do të ishin gati për të pritur 1000 personat e parë deri më 1 gusht. Por ndërtimi intensiv është ende duke u zhvilluar, duke hedhur dyshime nëse do të jetë plotësisht gati me kohë. As Italia dhe as Shqipëria nuk kanë treguar se kur ka mundësi të mbërrijnë emigrantët e parë.
Marrëveshja pesëvjeçare, e nënshkruar nga Meloni dhe homologu i saj shqiptar, Edi Rama nëntorin e kaluar, parashikon strehimin e deri në 3,000 emigrantëve, të cilët u kapën nga roja bregdetare italiane në ujërat ndërkombëtare çdo muaj. Ata do të kontrollohen fillimisht, përpara se të dërgohen në Shqipëri.
Qendrat do të strehojnë vetëm burra të rritur, tha për Associated Press ambasadori i Italisë në Shqipëri, Fabrizio Bucci. Njerëzit që konsiderohen të pambrojtur – gra, fëmijë, të moshuar dhe ata që janë të sëmurë ose viktima të torturës – do të strehohen në Itali. Familjet gjithashtu nuk do të ndahen, tha ambasadori.
Ata që dërgohen në Shqipëri do të ruajnë të drejtën e tyre sipas ligjit ndërkombëtar dhe të Bashkimit Evropian për të aplikuar për azil në Itali dhe për t’u trajtuar kërkesat e tyre atje, por lëvizja e tyre brenda dhe jashtë qendrave në Shqipëri do të kufizohet.
Me çdo kërkesë që kërkon rreth një muaj për t’u përpunuar, numri i njerëzve të dërguar në Shqipëri mund të arrijë në 36,000 në një vit. Italia ka pranuar të mirëpresë ata që marrin azil. Ata që u refuzohen aplikimet përballen me dëbim direkt nga Shqipëria, tha ambasadori.
E miratuar nga presidentja e Komisionit Evropian, Ursula von der Leyen, marrëveshja është kritikuar nga grupet e të drejtave të njeriut si një precedent i rrezikshëm.
“Komiteti Ndërkombëtar i Shpëtimit (IRC) thekson rreziqet që lidhen me skemën dhe i kërkon BE-së dhe vendeve anëtare të saj që të mos e përdorin këtë model të rrezikshëm si një plan për qasjet e tyre ndaj azilit dhe migrimit,” tha organizata humanitare në një 23 korrik. deklaratë. Në fillim të këtij viti, IRC e ka përshkruar marrëveshjen si “të kushtueshme, mizore dhe kundërproduktive”.
Kjo nuk është hera e parë që një vend kërkon të zhvendosë strehimin e azilkërkuesve. Kryeministri i ri britanik Keir Starmer ka hequr dorë nga plani shumë i kritikuar i ish-qeverisë konservatore për të dërguar disa emigrantë në Ruandë për të përpunuar kërkesat e tyre për azil. Sekretarja e re e Brendshme, Yvette Copper tha se kostoja prej 700 milionë paund për planin ishte “shpërdorimi më tronditës i parave të taksapaguesve që kam parë ndonjëherë”.
Dy qendrat në Shqipëri do t’i kushtojnë Italisë 670 milionë euro (730 milionë dollarë) gjatë pesë viteve. Ambientet do të drejtohen plotësisht nga Italia dhe të dyja qendrat janë nën juridiksionin italian, ndërsa rojet shqiptare do të ofrojnë siguri të jashtme.
Një nga qendrat, në portin e Shëngjinit, në bregdetin e Adriatikut të Shqipërisë, është gati prej më shumë se një muaji. Por tjetri, rreth 24 kilometra (15 milje) në lindje të tij pranë një ish-aeroporti ushtarak në Gjader, ishte ende larg përfundimit me vetëm një javë para datës së planifikuar të hapjes.
Bucci, ambasadori italian, tha se vonesa e parë erdhi për shkak të dheut të shkatërruar në kampin e Gjaderit, i cili kishte nevojë për ndërhyrje për ta konsoliduar atë. Gjithashtu vala e të nxehtit në korrik i detyroi autoritetet të vendosin një pushim gjatë orëve më të nxehta të ditës.
“Shqetësimi ynë kryesor është dhe do të mbetet siguria dhe mbrojtja absolute e punëtorëve në kantier dhe, eventualisht, e emigrantëve që do të strehohen në Gjadër,” tha Bucci.
Ndërtesa me kontejnerë që do të ofrojnë strehim për banorët e kampit janë instaluar tashmë. Kreu i fshatit të afërt Gjadër dhe banorët vendas thanë se puna në qendër ishte larg përfundimit.
Larg polemikave të shkaktuara nga marrëveshja diku tjetër, banorët e fshatit me të ardhura të ulëta – një burim vetë emigracioni – thanë se e vlerësonin qendrën që po ndërtohej në zonën e tyre. Me pak mundësi vendore pune, më shumë se dy të tretat e popullsisë së Gjaderit kanë emigruar në vende të tjera evropiane gjatë 30 viteve të fundit dhe disa vendas thanë se ndjenin një afinitet me banorët e mundshëm të qendrës së migrantëve.
“Nderimi i atyre në nevojë do të na bëjë më shumë në numër, pavarësisht racës, gjuhës apo kombit të tyre,” tha Bib Lazri, një 70-vjeçar banor i Gjaderit.
Qendra po sjell gjithashtu një bum ekonomik në zonën e varfër rurale.
“Njerëzit e kanë parë jetën e tyre të përmirësuar. Kërkojnë të punësohen. Ka lëvizje dhe gjallëri”, tha kryeplaku Sandër Preka. “Njerëzit janë shumë të lumtur.” Dyqani i tij, tha ai, kishte parë qarkullim 30% më të lartë në muajin e kaluar, ndërsa disa vendas u kanë dhënë me qira shtëpitë e tyre punonjësve të qendrës së migrantëve dhe të tjerë kanë gjetur punë në qendër.
Në Shëngjin, një zonë prej 4,000 metrash katrorë përmban njësi banimi dhe zyra në port, e rrethuar nga një gardh metalik pesë metra i lartë, në krye me tela me gjemba. Një tabelë lexon: “Niveli i Sigurisë 1″. Gazetarëve nuk iu lejua aksesi.
Meloni dhe aleatët e saj të krahut të djathtë kanë kërkuar prej kohësh që vendet evropiane të ndajnë më shumë barrën e migracionit. Ajo e ka mbajtur marrëveshjen me Shqipërinë si një zgjidhje novatore për një problem që ka shqetësuar BE-në prej vitesh.
