Emrat e shqiptarëve

Gjuhëtari Gjovalin Shkurtaj ngjalli një interes të madh nëpërmjet shpjegimeve të tij interesante dhe duke qëndruar në të njëjtën temë, “Pasdite” trajtoi të hënën se si kanë ndryshuar emrat e shqiptarëve ndër vite dhe arsyet që kanë sjellë këtë ndryshim.

Për t’iu përgjigjur njëkohësisht pyetjeve nëse emrat shqiptarë janë të rrezikuar dhe se çfarë duhet të bëjmë në vazhdim, gjuhëtarja Linda Mëniku, pedagoge në Universitetin e Tiranës, bëri një ekspoze të gjerë, duke nisur nga emrat e gjyshërve tanë dhe prejardhja e tyre.

“Emrat apo vënia e tyre është një proces që lidhet me kulturën, traditën dhe identitetin personal të secilit prej nesh. Ai tregon lidhje kulturoe, familjare, përkatësi në grup, etj. Domethënë, emri tregon përkatësi, por edhe një risi dhe qëllim për të qenë i veçantë. Emrat tanë janë tregues i kësaj marrëdhënie me veten, me kulturën e tyre moderne, por edhe ato që kemi qenë në kontakt, histori luftrash, fqinjësi dhe histori globalizimi”, parashtroi temën gjuhëtarja.

“Tek gjyshërit tanë është krejtësisht i qartë raporti i ndarjes fetare, me emra turq, arabë apo katolikët, me emra të krishtera në variante shqip si Gjin, Gjon, Mrik. Ortodoksët dallohen lehtë për shkak të njëtrajtësisë së tyre, si Antoneta, Dhimitër, Andon, etj”.
Pasi këtij grupi, zonja Mëniku identifikon ata persona të viteve të kohës përpara dhe pas Luftës së Dytë Botërore, “kur ka një lloj përpjekje për t’u identifikuar si shqiptar apo dëshira të së ardhmes. E shprehur në emra, ka rritje emrash si Fatbadh, Lumturi, Liri, Shpëtim, çka lidhet me dëshirat e shqiptarëve për të ardhmen dhe për veten e tyre. Në këtë brez, janë dominues piëkrisht emrat Shpëtim dhe Liri. Përsa i përket Kosovës, ka një karakteristikë tjetër, ndonëse identitet të njëjtë. Lidhur me historinë e saj, në brezin që sot janë 20-30 vjeç, mbizotërojnë emra si Liridon, Liridona”.

Në kohën e komunizmit, ka patur ndikime të qarta kultutore, por edhe tentativa për t’u rikthyer në emra thellësisht shqiptar. Pegagogia Mëniku shpjegon: “Fundi i viteve 1960-70, për shkak të rritjes së ndërgjegjësimit të raporteve shqiptaro-ilire, e ndikuar edhe nga studimet e gjuhëtarëve gjermanë, nisën të përdoreshin në masë emra si Anila, Entela, Bledi, Arben, Artan, Genci, Ilir, Genti, Teuta. Janë të gjithë emra që i referohen fiseve ilire”.

Megjithatë, kjo periudhë e identifikimit me emrat ilirë dallon për dy faza të saj. “Etapa e parë ishte ajo e preferimit të emrave të mbrëterve ilirë, si Agron, Teuta, Bardhyl dhe më pas, në një etapë të dytë, në një përpjekje për të krijuar një lloj identiteti si Brikena, Bledar, Bledion, por edhe emra fisesh, si Ardian, Enkelejd, Dasaret, etj. Në këtë periudhë pati edhe një ndikim nga miqësia me Bashkimin Sovjetik, duke u vendosur shumë emra si Sonja, Vladimir, Liliana, etj. Ndërsa marrëdhënia e viteve 60-70 me Kinën, nuk solli shumë ndikim në fushën e emrave, çka tregon se marrëdhënia ishte mbase sipërfaqësore dhe se kulturat ishin shumë të ndryshme për t’u përshtatur në pak kohë”.

Dekada e fundit e komunizmit dhe tranzicioni ka shënuar një tjetër etapë në historinë e vendosjes së emrave të shqiptarëve. “Fundi i viteve 1980 solli një ndryshim të situatës. Në komunizëm ishte e ndaluar vënia e emrave fetarë dhe të huaj, kështu që liberalizimi i pjesëshëm i jetës solli krijimin e një brezi Liviash, ndikuar nga personashi Livia Konte e Oktapodhit apo emra të tjerë serialesh, si Megi. Rikthimi i fesë në jetën e shqiptarëve u shoqërua me rikthimin e këtyre emrave fetarë, si Kristi, Sara, Françeska, etj, por tendenca e fundit është rikthimi përsëri tek emra shqiptarë, kryesisht ilirë, të shkurtër dhe të paeksploruar, si Bojken apo Daor. Gjithashtu, vërehet një dëshirë për të vendosur emra të tjerë shqiptarë, si Art, Drin, Bora, Arbi, Dea, etj”.

Sipas gjuhëtares, e cila nuk sheh një rrezik evident për zhdukjen e emrave shqiptarë dhe që pranon si një tendencë të pashmangshme të globalizimit dhe lëvizjes së lirë bashkëekzistencën e emrave të huaja, një rol të mirë në ruajtjen e identitetit është edhe një vendim i gjendjes civile në vitin 2008, që shmang emrat e çuditshëm dhe qesharakë. “Janë pikërisht emra si Pikëllime, Ballokume, Çbane, Sose, Pseerdhe, Mbarime, Van Dam, Çak Norris, Zidan, Ingis apo Bon Xhovi, ata që nuk lejohen më”.

Top Channel