Kriminalizimi i politikës është kryefjalë e ditës. Palët kanë nisur një proces për të hartuar një ligj për dekriminalizimin e saj. Në këtë situatë erdhi dhe deklarata e ambasadorit amerikanë në Tiranë, i cili tha publikisht se, në listat e zgjedhjeve të 21 Qershorit ambasada ka identifikuar disa emra me histori të mundshme kriminale dhe rastet e tyre po diskutohen me përgjegjësi me udhëheqësit e tyre politikë.
Por puna në komisionin për dekriminalizimin e politikës mori një kthesë të papritur dy ditë më parë. Partia Socialiste, përmes Taulant Ballës, hodhi dyshime të forta se 9 kandidatë të listës së Partisë Demokratike për zgjedhjet vendore kanë një të kaluar të dyshimtë. Opozita është përgjigjur dhe thotë se 4 kandidatë të së majtës kanë të njëjtën të kaluar të dyshimtë.
Por pyetja që shtrohet është: Çfarë do të ndodhë tani?
Afrim Krasniqi, nga Instituti i Studimeve Politike dhe një njohës shumë i mirë i proceseve zgjedhore në këto 25 vjet në Shqipëri, ishte i ftuar në “Revistën Televizive të Mbrëmjes” për të diskutuar për të gjitha këto zhvillime.
***
Pandi Gjata: Sa real është kriminalizimi i politikës, sa i pranishëm është në Shqipëri?
Afrim Krasniqi: Nëse i referohemi mënyrës se si ka evoluar politika shqiptare, kjo është faza më e keqe e asaj që quhet ‘integriteti i kandidatëve dhe i politikës’. Nëse në periudhën e tranzicionit Shqipëria ka pasur një fazë ku individë me precedentë të rrezikshëm kriminalë kanë hyrë në vendimmarrjen politike, ky është momenti kur është bërë shqetësim për qytetarët, për shoqërinë dhe partnerët ndërkombëtarë. Unë mendoj se është një temë kryesore dhe është një rrezik me të cilin ne po përballemi. Nëse krahasohemi me vendet e tjera, e njëjta procedurë dhe i njëjti fenomen ka ndodhur në Bullgari, Rumani dhe në vendet e tjera, por faza e hyrjes në BE i ndihmoi këto vende ta bëjnë më shpejt pastrimin e politikës. Në Shqipëri, për shkak të procesit të vonuar dhe për shkak të një ngërçi që ka pasur nga liderët politikë për të pranuar fenomenin, ne jemi ndodhur në një situatë të tillë, ku Parlamenti dhe në një sërë vendimmarrjesh, sidomos lokale, kanë probleme me të kaluarën. Kur flasim për kriminalizimin dhe dekriminalizim nuk bëhet fjalë vetëm për individë, të cilët kanë procese administrative gjyqësore, por bëhet fjalë për individë që kanë kryer krime të rënda ose janë përfshirë në krime të rënda dhe bëjnë pjesë në dosje hetimore shumë të rëndësishme të organeve tona të drejtësisë, ose edhe jashtë vendit.
Pandi Gjata: Ju ishit i pranishëm në takimin që pati ambasadori i SHBA në Tiranë, ku bëri edhe këtë deklaratë të fortë, në mënyrë të veçantë për një pjesë të kandidatëve në listat e 21 Qershorit. Kur flet publikisht ambasadori i SHBA, a besoni se do të ketë reflektim nga të dyja palët?
Afrim Krasniqi: Së pari, kur ambasadori amerikan detyrohet për të folur, në rregullat diplomatike do të thotë se i ka konsumuar të gjitha etapat e tjera. Ai ka vendosur për ta ndarë këtë shqetësim me publikun, për shkak se ditët e fundit ka pasur edhe disa lloj nismash kundër këtij fenomeni dhe me idenë e një presioni në rritje në publik ndaj elementëve të kriminalizuar, të cilat kanë konkurruar ose mund të përfshihen në listat e këshilltarëve. Para disa ditësh patëm edhe një deklaratë të Kishës Katolike, e cila bërë bujë, apo edhe elementë të tjerë dhe një rol shumë të ri të medias. Në këtë këndvështrim, ambasadori vetëm sa tregoi që kjo nuk është çështje e një ‘flladi veror’, e cila zgjat 3 ditë, por kjo është një nga parimet kryesore ku ndërtohen edhe marrëdhëniet e besimit midis nesh dhe partnerëve ndërkombëtarë dhe ky është një kusht moral për Shqipërinë. Ideja nuk është të eliminojmë figura të veçanta politike, por në 61 njerëz që do të drejtojnë Shqipërinë dhe një numër shumë i madh këshilltarësh, të ketë një cilësi krejt tjetër nga ajo që ne kemi pasur deri tani. Fakti që palët politike reaguan dhe palët politike nuk pranuan që në radhët e tyre ka elementë të tillë, por secila palë etiketoi palën tjetër, tregon se shqetësimi i ambasadorit amerikan është i dyfishtë. Ai e di që palët nuk kanë pranuar dhe nuk kanë reflektuar dhe opinioni publik ndodhet i braktisur nga liderët politikë dhe partitë politike.
Pandi Gjata: Jemi në fazën e ‘tregimit të muskujve’ mes dy palëve. Besoni se do të vazhdojmë sërish me këtë fenomen apo në listat e 21 Qershorit nuk do të ketë persona me një të kaluar të dyshimtë kriminale?
Afrim Krasniqi: Në këtë fazë ku jemi janë shpallur pjesa më e madhe e kandidaturave. Nga emrat që ne kemi parë, disa prej tyre kanë pasur probleme; me policinë e Italisë, me shtetin në Zvicër, në Gjermani apo edhe në vende të tjera. Pra, ka individë me precedentë penalë që kanë arritur ta kalojnë filtrin e politikës dhe të konkurrojnë në zgjedhje. Fakti që këta kanë arritur deri në këtë fazë do të thotë që liderët politikë e kanë dhënë miratimin. Nëse në janar, partitë politike premtuan që te PD do të ngrihej një lloj grupi i integritetit, apo te PS do të ngrihej një lloj filtri për kandidaturat, kjo gjë nuk ndodhi. Çdo zhvillim që ndodh sot është shumë i vonuar dhe praktikisht bëhet më shumë edhe për të tërhequr vëmendjen nga problemet e veta dhe për ta kaluar përgjegjësinë te pala tjetër. Nëse do të duhej që palët politike do të rishikonin vërtetë diçka në raport me partnerët ndërkombëtarë, do të duhej të bënin vetëm një deklaratë me dy rreshta. Ata duhet të thoshin se, zoti ambasador ka të drejtë dhe partia jonë angazhohet të verifikojë të gjithë kandidatët, e në mënyrë automatike do të reflektojë. Kandidatët verifikohen duke u kërkuar, së pari atyre, një deklaratë me shkrim që nuk kanë pasur probleme me jetën e tyre dhe, së dyti, në varësi nga CV-të e tyre dhe nga pretendimet për t’u kërkuar organeve të hetimit, të Interpolit verifikimin e të gjitha të dhënave të tyre. Kjo gjë nuk ka ndodhur deri tani. Palët i kanë hequr të gjithë këto elementë, nuk i kanë konsumuar, por kanë zgjedhur rrugën tjetër: atë të përbaltjes dhe kapërcimit të përgjegjësisë te pala tjetër. Kjo gjë nuk na çon askund dhe nuk zgjidh asgjë nga ai që quhet shqetësim i opinionit publik, i ambasadorit të SHBA-së dhe i trupit diplomatik në Tiranë.
Pandi Gjata: Nëse në ditët e ardhshme do të ketë tërheqje të këtyre elementëve, a do të shikohet si fitore pikësh nga palët që do ta bëjnë, apo do të jetë një prishje e imazhit dhe kosto në prag të zgjedhjeve?
Afrim Krasniqi: Duke e gjykuar se si ka ndodhur në të kaluarën… Nuk është hera e parë që ndërkombëtarët bëjnë presion për të eliminuar kandidatura. Këtë e kemi provuan në 2005-n, në 2007-n. Në atë kohë u eliminuan disa figura, por për ironi të madhe, të gjithë sot janë në politikë. Kjo do të thotë se vepron një mekanizëm krejt tjetër nga ai i parimeve. Liderët politikë kanë përdorur gjithmonë një alibi, duke u thënë ambasadorëve se, personi që ju pretendoni se ka probleme me të kaluarën e tij në zonën ku ai kandidon është njeriu më i dashur, është i strukturës, njerëzit e votojnë dhe ka ndryshuar sjellje. Duke përdorur këtë alibi, ata kanë arritur ta kalojnë lumin e kritikave dhe rrezikun që në fushatë elektorale mund të goditesh me një apo me dy figura. Ajo që mund të ndodhë tani me një presion të madh ndërkombëtar nuk është tërheqja e kandidatëve, sepse çdo palë që tërheq një kandidat paguan një kosto shumë të madhe publike dhe asnjëra palë nuk është e gatshme ta bëjë këtë gjë. Por tani, nëse një parti politike vihet në një presion të madh ndërkombëtar, atëherë ajo do të zgjedhë një ‘skemë B’, duke evituar fushatën elektorale në qytetin e caktuar; duke vendosur nga sistemi i kasetave të gatshme që kjo figurë të mos dalë në media dhe të mos jetë prezent si imazh i partisë; duke eliminuar shoqërimin e kryetarit të partisë gjatë fushatës elektorale. Kjo ka ndodhur në të kaluarën dhe mund të ndodhë edhe tani.
Pandi Gjata: Edhe pse jo zyrtarisht, praktikisht fushata elektorale ka nisur. Parashikohet një fushatë me gjuhë të ashpër, me akuza, apo do të jetë një fushatë që do të përballë platforma, projekte për qytetarët?
Afrim Krasniqi: Ne kemi bërë një studim me Institutin së bashku me një grup bashkëpunëtorësh të asaj që quhet shkalla e rrezikut në fushatën elektorale në Shqipëri. Kemi bërë renditjen nga 0-10 sa është rreziku i fushatës në zona të caktuara. Na ka rezultuar se ka zona të caktuara në Shqipëri ku ekziston një potencial i madh konflikti dhe kjo ndodh në dy raste. Së pari, kemi rastin kur njëri ose të dy individët pretendentë kanë probleme në të kaluarën dhe kanë një lloj edukate zgjedhore të tillë, që janë të gatshëm të blejnë vota, ose të blejnë komisionerë, ose kanë grupe të caktuara që i mbështesin dhe nuk shquhen për akte ligjore. Së dyti, bëhet fjalë për rrethe ku diferenca midis partisë kryesore dhe partisë së dytë politike është jashtëzakonisht e ngushtë dhe luftohet vetëm për një ‘grusht’ votash për të fituar mandatin e bashkisë. Nëse i marrim në shkallë kombëtare, nga 61 bashki praktikisht 1/5 e tyre konsiderohen zona të rrezikut të lartë. Nëse marrim qytetet e mëdha nuk ka ndonjë rrezik dhe gati gjithçka do të jetë një fushatë mediatike se sa fushatë e konfliktit politik, por në qytete të vogla, që edhe në të kaluarën kanë bërë figurë të keqe, duke filluar nga Kopliku e duke vazhduar deri në Tepelenë, do të kemi konflikt politik. Këto zona do të jenë edhe një lloj testi për politikën shqiptare, nëse kanë arritur të reflektojnë nga e kaluara dhe nëse kanë arritur të sakrifikojnë atë që quhet interes madhor i vendit për stabilitet zgjedhor me mandatin e një zone elektorale. Në vizitën e fundit të ODIHR-it në Shqipëri u vu në diskutim nëse do të ketë mision vëzhgues ndërkombëtar në zgjedhje. Kjo do të thotë se ka një dilemë nga ndërkombëtarët për ta lënë Shqipërinë të provojë sa e aftë është të bëjë zgjedhje apo nëse do të vazhdojë procesi monitorues si çdo vend tjetër.
Pandi Gjata: Ju besoni se ne e kemi fituar pjekurinë për të bërë zgjedhje apo ata do të na lënë në provë?
Afrim Krasniqi: Ka një konsensus të madh ndërkombëtar që ne nuk e kemi kaluar fazën e pjekurisë, por ka një presion të çuditshëm të elitës politike në Tiranë se ne e kemi kaluar atë fazë dhe nuk do të ketë probleme në këto zgjedhje. Nëse ndjekim deklaratat e kryeministrit, duke mos i kushtuar shumë rëndësi procesit zgjedhor, po mundohet ta konsiderojë këtë si një zhvillim normal. Edhe nga opozita kemi një retorikë në kufijtë e të pranueshmes, pasi nuk ka një shenjë të bojkotimit të procesit zgjedhor apo të metodave të tjera të acarimit të fushatës elektorale. Por ata që mund të acarojnë situatën, në këtë rast janë grupet të kandidatëve që ndodhen pas tyre. Këto janë tipike për një vend, ku një grup i vogël njerëzish kontrollon politikën dhe ekonominë. Në këto zgjedhje kemi një grup të madh kandidatësh, të cilët mbështeten nga këto grupe; që nuk janë propozuar nga partitë; që kanë pasur probleme në të kaluarën e tyre; kanë ndryshuar disa herë partitë politike dhe që janë vendosur në momentin e fundit me një vullnet të kryetarëve të partive, për shkak të presionit të këtyre grupeve që lobojnë për ta.
Pandi Gjata: Rama deklaroi dy ditë më parë në emisionin “Shqip” se zgjedhjet lokale nuk do të jenë test për qeverinë e tij, por në njëfarë mënyre ne i kemi parë zgjedhjet lokale në këto 25 vjet si test për qeverinë, apo edhe për opozitën. Ju sa e shikoni votën e 21 Qershorit si test për të dyja palët dhe si mund të rrumbullakoset ajo? Ndarja e re territoriale si mund të vërtitet, sidomos në ato që palët i kanë quajtur si bastione të tyre?
Afrim Krasniqi: Së pari, unë nuk mendoj se është test për të dy palët politike. Më shumë mendoj se është test për mazhorancën, pasi opozita ndodhet në një nga fazat negative te aktivitetit të saj politik dhe nuk pret ndonjë ringritje të madhe morale, por pret një numër më të madh votash se në zgjedhjet e fundit. Ky është një test sidomos për mazhorancën në dy aspekte. Së pari, nëse mazhoranca ka arritur të mobilizojë qytetarët dhe të tregojë se çmimi i reformave që mazhoranca ka premtuar dhe pretendon që i ka bërë arrin të përkthehet nga qytetarët. Kjo është e dyanshme, nëse qytetarët e kuptojnë dhe nëse qeveria ka qenë në gjendje për të ofruar një reformë të besueshme. Së dyti, në raport me partnerët e koalicionit. Partia Socialiste ka vendosur një bast të madh, duke i lënë një numër të madh zonash LSI-së. Unë e shoh si shumë të vështirë që militantët e PS të shkojnë të votojnë kandidatët e LSI-së dhe anasjelltas. Këto skena do të kenë një rol shumë të madh në këto zgjedhje edhe për një arsye të thjeshtë, pasi me ndarjen e re territoriale do të ketë disa raporte që përcaktojnë fituesin, që nuk lidhen shumë me platformën e kandidatit se sa me skemat taktike që ndodhin. Në Durrës, një bashki e madhe, nëse numri i banorëve të zonave të periferisë rritet me 4% pjesëmarrje në zgjedhje, në mënyrë automatike opozita ka shanse të fitojë zgjedhjet dhe anasjelltas. Për shkak të ndarjes së re kandidatët janë të detyruar të bëjnë një fushatë trefishe. Këto ditë, në Tiranë, një kandidat e nisi me Pezën dhe një tjetër e nisi me Shëngjergjin. Me ndarjen e re kryetari i bashkisë do të ketë një territor shumë të madh, nga Zall Herri deri në pikën më të skajshme me Elbasanin. Duke qenë një territor kaq i madh, kandidati është i detyruar të bëjë një program për Tiranën, një program për zonat e periferisë dhe një program për votuesit e pavendosur, të cilët në fund të fundit do të përcaktojnë edhe fituesin. Për këtë arsye, unë mendoj se sot në Shqipëri asnjë kandidat nuk është i përgatitur për garën elektorale dhe kjo është një nga zhvillimet më negative në këto zgjedhje. Një detaj tjetër: ne kemi rreth 13% të qytetarëve që votojnë për herë të parë dhe nga sondazhet që kemi bërë me këtë numër votuesish, vetëm një numër minimal i tyre kanë njohuri për ndarjen e re territoriale. Për këtë arsye do të jetë shumë e vështirë për të mobilizuar këta qytetarë për të votuar.
Top Channel
