Vitrina e Librit/ Historia e Artit Shqiptar (1858- 2000)

Përballë  sipërfaqes së bardhë ata janë konsideruar si të vetmet krijesa të ngjashme me të, në mundësinë për të krijuar nga hiçi, gjithçka. Por raporti i tyre me historinë  është i ndryshëm ndërsa hapësira gjeografike dhe periudha kohore kur janë krijuar, mbeten përcaktues për ta. Historia e artit shqiptar 1858 – 2000 është  një  studim i plotë  mbi rrugëtimin e artit pamor vendas. Për të  na folur pikërisht për të, në rubrikën e Vitrinës së Librit, kemi ftuar autorin e këtij studimi prof. Ermir Hoxha.

Tema e artit të Realizmit Socialist në Shqipëri, përtej parashikimit, qëlloi të jetë një fushë pjellore. Ai ka sjellë gjithmonë vepra, stile, risi, dhe ngjyra në historinë e arteve pamore shqiptare. Pas botimit të librit “Arti i Realizmit Socialist”, që prej shtypit të shkruar u prit me vlerësime të larta nga studiuesit dhe kritika, Ermir Hoxha tregon se ishte absolutisht e nevojshme një studim tjetër “Historia e Artit Shqiptar 1858-2000”. Hoxha rrëfen se ky studim u bë i mundur falë një pune 10-vjeçare kërkimi dhe meditimi. Ky studim përqendrohet në epokën moderne të historisë së vendit tonë, apo atë periudhë kur produkti artistik realizohej nga shqiptarët për shqiptarët, duke u shtrirë nga viti 1858 (data e fotografisë së parë në realitetin vendas, dhe si i tillë imazhi i parë realist) deri në dekadën e fundit të shekullit XX. Pavarësisht se ai nuk e përcakton nëse studimi i tij është shterues apo jo, Hoxha shton se duhet të pranojmë se duke iu referuar të gjitha rrethanave që krijuan artin shqiptar në “morsën” e Realizmit Socialist, e duke i mëshuar me një vështrim të pagabueshëm estetik asaj çka improvizuan artistët më të talentuar, të gjendur në trysninë e fortë të kërkesave shtetërore për zbatimin e metodës në art, arti këtyre artistëve ishte padiskutim i jashtëzakonshëm. Ermir Hoxha kujton një fakt interesant që shpjegon të gjithë zanafillën e zhvillimit të artit të Realizmit Socialist në vendin tonë, fakt që lidhet me vështirësitë e zbatimit të kësaj metode në artet pamore në gjysmëshekulli diktaturë e pak vite pas saj.

Metoda e Realizmit Socialist, një term i hasur rëndom në çdo artikull të botuar në vitet ‘50, ishte një realitet që u improvizua që në vitet e pasluftës… Të pëzmatuar, dhe jo aq të qartë në atë që bënin si punë, ata improvizuan mbi shembujt e veprave që pëlqeheshin nga udhëheqësit pa pikë shije. Apo që lakoheshin në debate e shumta në shtypin e kohës. Shpesh heë ata kopjonin shembujt klasikë të artit sovjetik, thotë ai për Vitrina e Librit, duke vijuar më tej se, edhe pse të qartë mbi direktivat shtetërore, vështirësitë që ata hasën për materializimin e kësaj metode, qenë serioze. Shteti shqiptar, i vetëdijshëm për këtë dhe si pasojë e mungesës së specialistëve në shumë fusha të artit (dhe të shkencës), kërkoi me ngulm edukimin e një brezi të zgjedhur nxënësish, të cilët do të dërgoheshin me studime të larta në vendet e bllokut lindor. Në një dekadë, rreth 4500 prej tyre, janë përzgjedhur sa nga cilësia, aq edhe nga shtresa shoqërore dhe biografia, u dërguan si misionarë në vendin nënë të komunizmit proletar dhe vendeve të tjera satelite. Nëpërmjet këtij studimi, Hoxha prek mediumin e pikturës, skulpturës, fotografisë, grafikës dhe karikaturës dhe ato mediumet e tjera që u zhvilluan në periudhën e fundme si instalacionet dhe videot.

Libri ka rreth 500 ilustrime dhe është i ndarë në 5 periudha studimore përkatësisht: Pjesa e parë; Realizmi romantik në prag të shekullit XX (1858 – 1912). Pjesa e dytë; Institucionalizimi i artit në shtetin e ri shqiptar (1920 – 1939). Pjesa e tretë; Arti pas Luftës së Dytë Botërore (1945 – 1961); Pjesa e katërt; Realizmi socialist në Shqipëri (1961 – 1985). Pjesa e pestë; Në kërkim të kohës së humbur (1985 – 2000). Rëndësia e këtij studimi qëndron në faktin që në realitetin shqiptar (të pas viteve ’90) nuk ekziston ende një Histori e Artit Shqiptar i plotë apo i pjesshëm dhe si e tillë nevoja për të duket se ishte shumë e dukshme.

Top Channel